Günlük arşivler: 20 Mayıs 2016
AVRUPA BİRLİĞİ DOSYASI /// SAADET ORUÇ : Avrupa Parlamentosu’nun Olgunlaşmamış Aktivizmi
SAADET ORUÇ
Dünyanın gözü, 56 İslam ülkesinin temsil edildiği İslam İşbirliği Teşkilatı’nın 13. İslam Zirvesi’ne çevrilmişken, Avrupa Parlamentosu, Türkiye raporunu açıkladı. Aslında yayınlanan rapor, Türkiye’nin yıllardır bilinen kırmızı çizgilerini zorlayıp, bir süredir devam eden sinir harbini tırmandırmayı hedefleyen unsurları barındıran ve son tahlilde olgunlaşmamış formatta bir aktivistin çalakalem yazdığı bir bildiriyi andırıyor. Avrupa Parlamentosu Türkiye raporu, Türkiye ile ilgili Avrupa kurumlarından çıkan bir başka önemli metni, Avrupa Komisyonu’nun Türkiye raporunun açıklanma takvimine eleştiri getiriyor. AB-Türkiye cephesinde yaşanan momentuma o kadar uzak ki Avrupa Parlamentosu Türkiye raporu, aktivist bir sivil toplum kuruluşunun sorumsuz abartılarına öykünmekten geri durmuyor.
Ermeni soykırım iddiaları ve Türkiye’nin terörle mücadelesine ilişkin süreçlerle ilgili tek taraflı ısrarlarından vazgeçmiyor rapor. İnsan hakları ve demokratikleşme başlıklarında, terör örgütü ve paralel çetelerim oyuncağı olduğunu bir kez daha gösteriyor.
Biraz da raportörden bahsedelim. Kati Piri… Sosyal medyadan takip edenler, Piri’nin network’ü ve haber kaynaklarına ilişkin fikir sahibidir. Uzun uzadıya incelemeler yapmaya gerek yok. PKK’nın kontrolü altındaki iletişim araçları, Piri’nin alan açtığı haber kaynakları arasında geliyor. Türkiye’yi ziyaret ettiğinde, çerçevesi PKK argümanları olan temaslarda bulunuyor. Bizzat kendi yaşadığı Brüksel’deki terör saldırılarının ardından kendi günlük yaşantısında da gündeme gelen “güvenlik ve özgürlük dengesi”ni, mevzu bahis Türkiye olunca yok sayıyor. Sayın Kati Piri’ye sormak gerek, Brüksel’e teröristler hendek kazıp, içine patlayıcılarla tuzaklar kursalar, milletvekilleri yüzlerce kişiyi öldüren canilerin taziyesine gitse, ne düşünürdü?
Hazırlanışı itibarıyla sorunlu olan raporu Ankara, Brüksel’e gerisin geriye iade etti. İyi de yaptı. Bundan sonraki metinlerde, raportörler, aktivist kimliklerini bir tarafa bırakıp, terör örgütlerinin ve paralel çetelerin gündemlerine alet olmaktan vazgeçerler diye umalım.
Frederike’nin gafı
Frederike Geerdink, Hollandalı bir gazeteci. Bir süredir sosyal medyadan izliyorum kendisini. Başlarda eğlenceli gaflara imza atıyordu. Zararsızdı. Yabancı bir ülkede olduğunu unutup, kanunları yok sayınca “Amed” muhabirliğine veda etmek zorunda kaldı. Son gafı, sosyal medya hesabından benimle ilgili attığı bit tweet’le yaptı. İslam Zirvesi’ni konuşmak üzere A Haber canlı yayını öncesi moderatör Haktan Uysal ile selfie çekip, “A Haber’de yayındayız” şeklinde bir tweet attım. Frederike Geerdink’ten gelen, tarafsızlık ve basın özgürlüğü dersi veren bir mention ise absürdün ötesindeydi. “E yani?” yanıtını verince, gelen yanıt trajikomikti. “Pardon. Yanındayız diye yazdığınızı sanmıştım. Yayındayız demişsiniz. tweet’i siliyorum” Aklı sıra, Cumhurbaşkanı danışmanı olarak bir TV kanalına açıktan destek beyan ettiğimi afişe edecek. Bi dur Frederike, bi dur! Hele önce bir Türkçe öğren… Önyargı duvarlarını kırmayı ve ezberlerini bozmayı da ihmal etme sakın…
ARAŞTIRMA DOSYASI : Autonomous Technology / Robots
Autonomous robots are robots that can perform desired tasks in unstructured environments without continuous human guidance. Many kinds of robots have some degree of autonomy. Different robots can be autonomous in different ways. A high degree of autonomy is particularly desirable in fields such as space exploration, cleaning floors, mowing lawns, and waste water treatment. The following documents were received that pertain to research into the development and use of Autonomous Robots. Autonomous RobotsIn chronological order from newest to oldest
Autonomous Satellites
Abstract: Satellite intelligence information is being used increasingly for real-time operations. This requires satellites that can be quickly tasked for new objectives and that can respond to opportunistic situations and external threats. Unfortunately, today’s satellites rely on ground operators to control them. This means there is a large delay between when a new task is requested, or a new threat or target of opportunity is identified, and the response by the satellite. TRACLabs proposes the The HAMMER system, which is designed to operate on-board a satellite, controlling the satellite”s goal-oriented activities and responding to threats even when it is not in communication with the ground or when time constraints require immediate response to threats and faults. The HAMMER system attempts to meet mission objectives even in the face of threats and faults. HAMMER prioritizes multiple, competing user goals and requests and determines a satisfactory ordering of satellite tasks to conserve resources and maximize capability. HAMMER autonomously executes the tasks by issuing commands to the host satellite system. BENEFIT: We believe that HAMMER provides the following benefits to the Air Force: 1) Rapid and continuous response: does not require ground to be in the loop; 2) Self-defense responses to threats; 3) Immediate mission replanning due to disturbances or opportunities; 4) Guaranteed safety (from modeled threats, given defensive response capabilities); 5) High-level tasking of spacecraft: planning and execution framework fills in fine-grain command details; and 6) Increased spacecraft productivity: more observations, more tasks accomplished. This work has commercial applications in enabling the automation of vehicles such as satellites, unmanned vehicles (e.g., unmanned air vehicles (UAVs), unmanned ground vehicles (UGVs), unmanned surface vehicles (USVs), etc.), and manned vehicles (e.g., aircraft, spacecraft, ships, etc.). This work also has commercial applications in the oil and gas industry and in the industrial robotics industry.
|
TARİH : Atatürk’ün Milliyetçilik Anlayışı ve Milli Kültür Tanımı
Atatürk, Cumhuriyet’i ilan ederken en önemli hedeflerinden biri çağdaş batı uygarlığı seviyesine ulaşmaktı. Batı emperyalizmine sonuna kadar karşıydı fakat Batının medeniyetine, bilimine hayrandı. Bunun için de öncelikle ümmetçilikten kurtulmuş milli benliğine sahip bir Türk ulusu yaratmanın şart olduğunun farkındaydı. Çağdaş, laik temeller üzerine oturtulan, evrensel değerleri savunan, dünya milletleriyle barışık bir Türk milleti hayali vardı. Ancak bu sayede batı ile aramızdaki uçurumu kapatacağını düşünüyordu. Atatürk bir yandan milletini çağdaş Batı seviyesine çıkarmak isterken, diğer yandan köklerine sıkı sıkıya bağlı, özünden kopmamış bir millet yaratmayı amaçlıyordu. Bu açıdan bakıldığında batıcılık ile Atatürk milliyetçiliği birbirinden çok farklıdır. Batıcılık, Tanzimat döneminden sonra batıyı körü körüne taklit ederek batılı gibi olacağını zanneden taklitçi bir düşüncedir. Atatürk milliyetçiliği ise evrensel değerlere sahip çıkan, batının uygarlık seviyesine yükselmek için çalışan fakat bunu yaparken milli karakterinden taviz vermeyen özüne bağlı şuurlu bir milliyetçiliktir. Kendisine Türk milletinin gelecekte hangi yolu izleyeceğini soran ABD li gazeteci Miss Ring’e şu cevabı vermiştir: “Türkiye bir maymun değildir. Hiçbir milleti taklit etmeyecektir. Türkiye, ne Amerikalılaşacak, ne Batılılaşacaktır; o, sadece özleşecektir” ( Dursun Yıldırım, “Atatürk ve ‘Yeni Bir Güneş Gibi Doğma Kavramı”, Milli Kültür, 1981, C. 11, s.7) Türk milletinin hedefinin özleşmek olduğunu açıkça ifade eden Atatürk için milli hars (kültür) bir milleti ayakta tutan en büyük değerdir. Eğer bir millet, kendi milli kültürüne sahip çıkmazsa millet olma vasfını kaybetmiş demektir. İşte bu noktada Atatürk’ün milliyetçilik anlayışının temelinde milli kültür olduğu, asla ırkçı bir milliyetçilik olmadığı bir kez daha açıkça görülmektedir. Atatürk’ün şu sözleri onun milliyetçiliğinin milli kültürle ne kadar sıkı sıkıya bağlı olduğunu bir kez daha göstermektedir: “Milli harsını ihmal eden milletlerin âtisi müsibet, izmihlâl olmuştur. Türkler, her şeyden ziyade hars-ı millîlerinde çok kuvvetlidirler. Bu kuvvet sayesindedir ki, asırların vurduğu darbeler karşısında mevcudiyetini müdafaaya muvaffak olmuştur’’ (Türk Ocakları ve Atatürk Ankara. 1993, s.6)
Atatürk’ün masasındaki Bozkurt heykeli Milli kültürü Türk milleti yüzyıllar boyunca ayakta tutan en büyük güç olarak gören Atatürk, dünyada saygın bir yere sahip olabilmemiz için her şeyden önce milli karakterimize sahip çıkmamız gerektiğini, eğer benliğimize sahip çıkmazsak batının kölesi olmaktan kurtulamayacağımızı birçok kez ifade etmiştir. Bir konuşmasında Türk milletinin dünyada saygınlık kazanması için öncelikle Türklüğüne sahip çıkması gerektiğini şöyle anlatmıştır: “Dünyanın bize hürmet etmesini istiyorsak, evvela biz, kendi benliğimize hürmet edelim. Benliğimize ve milliyetimize bu hürmeti hissen, fikren, fiilen, bütün efal ve harekâtımızla gösterelim. Bilelim ki, milli benliğini bulmayan milletler, başka milletlerin şikârıdır’’ (Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri, C.II, Ankara, 1959, s. 143)
Ankara Türk Ocağında Türk Tarih Kurumu toplantısında (19 Temmuz 1931) Dünyaca saygı görmek için milli karakter sahibi olmanın şart olduğunu söyleyen Atatürk’ün bu sözleri, Atatürk devrimlerini taklitçilikle suçlayanların iddialarını kökten çürütmektedir. Başka bir konuşmasında ise milli kültüre sahip çıkmadan asla dünyada saygın bir yere sahip olamayacağımızı şöyle ifade etmiştir: “Bir milletin namuskâr bir mevcûdiyet-i şâyan-ı hürmet ve mevki sahibi olması için, o milletin, yalnız âlim ve mütefennin bulunması kâfi değildir. Her ilmin, her şeyin fevkinde bir hassaya sahip olması lâzımdır ki, bu da milletin muayyen ve müsbet bir seciyyeye mâlik bulunmasıdır” (Müjgan Cunbur – Atatürk ve Milli Kültür Kültür Bakanlığı, 1981 s.45) Sağlam temeller üzerine kurulmuş bir Türk milliyetçiliği için milli kültüre büyük önem veren Atatürk milli kültürden ne anladığını şöyle açıklamıştır: “… Benim harstan anladığım (şudur): Bir devleti meydana getiren cemiyeti, yani milleti düşünün. Bir millette kaç türlü hayat tasavvur olunabilir? Devlet hayatı, fikir hayatı, İktisadî hayat değil mi? Her millet, devlet hayatında, fikir hayatında, iktisadi hayatında bir şeyler yapar. İşte bu üç hayatın toplamına ve sonuçlarına hars denir. Bizim devlet hayatımızda, bilindiği gibi, Osmanlı siyaseti gayr-ı mütecanis unsurlardan ve maddelerden meydana gelmişti. Bunlardan bir halita yapmak mümkün olmadığı için, Osmanlı siyaseti yerine yeni bir siyaset çıktı. O siyaset, milli bir siyasettir. Türkçülük siyasetidir. Bu siyaseti ilan edip yaygın hale getirmekle beraber, fikrî, İçtimaî, iktisadi hayatı ilerletmek gerekir. Bu üç şeklin hayattaki gelişme dereceleri birleştiği zaman, ortaya o milletin harsı çıkar. Bazıları harsla medeniyeti ayırmazlar. Bundan maksat, devlet, fikir ve iktisadi hayattır ki, bu, o milletin harsıdır. Bilindiği üzere her milletin kendine mahsus bir harsı vardır. Hars, bu hassa ve karakterle ifade edilir. Bence de en İlmî olanı, harsla medeniyeti birleştirmektir (Türk Ocakları ve Atatürk Ankara. 1993, s.11)
Atatürk 22 Mart 1922 Nevruz Bayramı’nda, Ankara Etlik bağlarına kurulan çadırda Rusya, Azerbaycan, Afganistan ve Buhara Elçileri ile birlikte şenlikleri seyrederken Sanırım bu açıklama tüm Atatürk devrimlerinin altında yatan düşünceyi özetliyor. Milli kültür demek milli bağları gevşeten tüm yabancı unsurlardan arınmış, saf, duru bir benliktir. İşte bu saf milli kültürü elde eden milletler dünya siyasetinde söz sahibi olurlar ve saygı görürler. Batının ilmine, çağdaş insanlık değerlerine hayran olan Atatürk’ün amacı kesinlikle batıyı taklit etmek değildir. Batının ilmini olmazsa olmaz olarak gören Atatürk, batı biliminin altındaki bilimsel felsefe alınmadan, batının ilmini içimizde sindirip kendi içimizden dünya insanlığına bir değer katmadan hiçbir önemi olmadığını açıkça vurgulamaktadır. “Bu millete gideceği yolu gösterirken, dünyanın her türlü ilminden, keşfiyatından, terakki yatından istifade edelim. Lâkin unutmayalım ki, asıl temeli kendi içimizden çıkarmak mecburiyetindeyiz’’ (Türk Ocakları ve Atatürk Ankara. 1993, s.6-7) Cumhuriyet’in ilanından sonra yaptığı tüm devrimlerin amacını ‘’Büyük davamız, en uygar ve en rahata kavuşmuş millet olarak varlığımızı yükseltmektir’’ cümlesiyle özetleyen Atatürk için Türk milliyetçiliği Türk milletinin varlığını yükseltme davasıdır. Bu yönüyle de bakıldığında Atatürk’ün milliyetçilik anlayışının kuru kuruya bir ecdat övgüsü ya da Turancılık gibi hayalperest bir düşünce olmadığı açık şekilde anlaşılacaktır (Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri, C.I, Ankara, 1945, s.386) Türk milliyetçiliğini Türklük dışı unsurlardan sıyırıp hak ettiği değeri kazandıran, yüzyıllardır cahil köylü diye aşağılanan Türk kimliğini yücelten, tarih araştırmalarıyla Türklerin barbar, medeniyetsiz geri kalmış bir kavim değil tam aksine dünyanın en büyük medeniyetine sahip milletlerden biri olduğunu tüm dünyaya ispatlayan Atatürk’ün milliyetçilik anlayışı Türk milletinin ilelebet sahip çıkması gereken bir milliyetçilik anlayışıdır. TIBBIYELİ HİKMET |
ARAŞTIRMA DOSYASI : Advanced Propulsion Study, February 2004
Advanced Propulsion Study BackgroundThis study was tasked with the purpose of conducting a thorough literature and program search to carry out and document a technical assessment of the latest concepts in science and engineering that show promise of leading to a major advance in Earth-to-orbit (ETO) propulsion. The study also reviewed and evaluated a select number of credible far-term breakthrough propulsion physics concepts pertaining to R&D work done on or related to gravity/inertia modification, spacetime metric modification, and the extraction of energy from the space vacuum environment. The results of the study are presented and summarized in this report. A combined bibliography of advanced propulsion references was assembled and is presented. The report includes an overview of the recent history and present state-of-the-art of ETO launch vehicle and propulsion concepts. Also included is an outline and summary of the criteria and operative guidelines that the author used to examine, select and recommend advanced propulsion concepts. The author identified and selected five promising advanced propulsion concepts, and provides a detailed technical evaluation of their breakthrough potential for ETO propulsion. The Advanced Propulsion Study is divided into two phases. Phase I is a review and documentation of the latest concepts in science and engineering that show promise of leading to a major advance in propulsion, especially Earth-to-Orbit (ETO) propulsion. This phase also included a study of all the concepts pertaining to R&D work done on or related to gravity/inertia modification, spacetime metric modification (i.e., traversable wormholes, space warps, polarizable vacuum representation of general relativity, etc.), and the extraction of energy from the space vacuum environment. At the completion of this phase the author recommended five promising advanced propulsion concepts for further evaluation. The author then presented an oral review and technical summary of the recommended advanced propulsion concepts at the AFRL Propulsion Directorate at Edwards AFB, CA on January 5, 2004. Phase II involved a detailed evaluation of the concepts identified and selected in Phase I, which were deemed by the author to have the greatest breakthrough potential for ETO propulsion. Phase II collated all of the results and presents them in this final report. The report contains four chapters. Chapter 1 is an overview of the present state-of-the-art of ETO launch vehicle and propulsion concepts. The chapter also outlines and summarizes the criteria and operative guidelines that were used by the author to examine, select and recommend advanced propulsion concepts. Chapter 2 is a review and summary of a substantial number of advanced propulsion concepts the author evaluated for the study. Chapter 3 presents the author’s five recommended advanced propulsion concepts, which includes a detailed technical evaluation of their breakthrough potential for ETO propulsion. Chapter 4 is a review and summary of a select number of far-term advanced propulsion concepts. The far-term propulsion concepts are comprised of breakthrough propulsion physics concepts that are very credible and rigorous. The report concludes with a combined list of references. Download the Study
|
AMERİKA DOSYASI /// ABD Başkanlık Seçimleri : Trump ve Clinton Y arışı
KAYNAK : Stratejik Düşünce Enstitüsü
| Amerika Birleşik Devletlerinde 2016 yılı seçim yılı. İkinci dönemini dolduran Demokrat Başkan Obama’nın görev süresi yıl sonunda bitiyor. Anayasa’ya göre başkan en fazla iki dönem seçilebildiği için kendisi tekrar aday olamıyor. Artık o emanetçi (topal ördek) bir lider olarak görünüyor. Güç ve sorumluluk bakımından dünyanın en önemli makamlarından biri olarak görülen Amerikan Başkanlık koltuğunun yeni sahibi Kasım ayında yapılacak olan seçimlerle belirlenecek. Gerçek seçim kampanyası, resmi olarak Temmuz ayının son haftasında yapılacak olan Demokrat ve Cumhuriyetçi partilerin aday belirleme kongrelerinden sonra başlayacak. Ancak son bir yıldır Amerikan medyası her gün seçim süreciyle meşgul. Hatta tüm dünya da gelişmeleri yakından izliyor. Bunun iki nedeni var: Birincisi, her iki partinin kendi içindeki aday adayları arasındaki ön seçimler. İkincisi ise özellikle Cumhuriyetçi parti içindeki yarışta kendisine çok şans tanınmayan ama sonuna kadar mücadele ederek aday olmayı başaran popülist siyasetçi ve milyarder işadamı Trump’ın giderek artan şekilde ilginç fikirlerinin medyanın ilgisini çekmesi oldu. Gerçekten de Trump’ın kadınlardan kaçak göçmenlere, Hispaniklerden Müslümanlara kadar kullandığı siyasi söylem şimdiden onu izlenmeye değer bir siyasi fenomene dönüştürmüş durumda. Diğer yandan Demokrat Parti’nin adayı olarak sivrilen Clinton’un, siyasi rakibi Trump karşısında ilk kez bayan bir aday olarak başkan olmaya yakın görülmesi de Amerikan halkı için 2016 seçimlerini oldukça ilginç hale getirmiş durumda.
Popülist Lider Trump Donald Trump 70 yaşında ünlü bir işadamı ve TV figürü. Son derece spekülatif bir alan olan gayrimenkul alanında faaliyet gösteren bir aile şirketinin sahibi. Kendisi dolar milyarderi olduğu için siyasi olarak zaman zaman Demokrat partiyi, zaman zaman Cumhuriyetçileri desteklemiş ve hatta bir ara Reformist partiye de destek vermiş. Pragmatist bir işadamı olarak siyasi çizgisindeki bu belirsizlikler nedeniyle Trump, bugün aday olmaya çok yaklaştığı Cumhuriyetçi Parti’nin geleneksel siyasi elitleri tarafından çok güvenilen bir lider olarak algılanmıyor. Bu nedenle Amerikan siyasi hayatında en önemli figürlerden biri olan Temsilciler Meclisi Başkanı (House speaker) Paul Ryan Trump’ın ön seçimlerdeki delege sayısı itibariyle Parti adına aday olmayı garantilemesine rağmen kendisine destek vermediğini açıkladı. Hatta bazıları sadece delege sayısının yeterli olmadığı, Parti’nin temsil ettiği siyasi geleneğin temel değerlerini taşımayan bir siyasetçinin Parti adına aday olmasının Parti Kongresi’nce onaylanmayabileceği de söyleniyor. Kelimenin tam anlamıyla yarıştaki siyah at olmasına rağmen Trump’ı ön plana çıkaran bazı özellikler var ki esasen Parti elitlerinin siyasi hazımsızlığını tetikliyor. Öncelikle Trump genel anlamda siyaset için özelde ise muhafazakâr Cumhuriyetçi Parti için kelimenin tam anlamıyla “dışarıdan” (ousider) birisi. Daha önce seçilmiş bir görevde hiç bulunmamış, ama işini iyi yaparak New York gibi bir şehirde iyi para kazanmasını bilen ultra-kapitalist bir işadamı. Adaylık yarışına girerken Parti’nin ağa-babalarıyla işbirliğine gerek duymamış. Kampanya sırasında normal olan şey, Parti teşkilatları üzerinden para toplamak ve bu arada Parti’nin yönetici elitleriyle uzun dönemli ilişkiler geliştirmesi beklenirken, o kendi servetinden para harcama yoluna gitmiş. Bu nedenle de Parti patronlarına hiçbir şekilde siyasi borcu veya vefası yok. Parti makinesi dışında kalmasına rağmen onu Cumhuriyetçi Parti içinde Ted Cruz ve John Kosich’e karşı ön plana çıkaran şey ise Trump’ın Parti tabanına yönelik onların beklentilerini ve endişelerini dile getiren popülist ve hatta zaman zaman demogogca bir söylem kullanmasıdır. Kamuoyu yoklamaları ve analistler Trump’ın özellikle 2008 krizi ile sarsılan ve bir daha tam anlamıyla eski gücüne kavuşamayan, dolayısıyla geleceğinden endişe duyan orta sınıftan ciddi destek aldığını ortaya koyuyor. Trump, Beyaz Amerikalılar (WASP) arasında derin ve güçlü bir gelenek olan milliyetçiliği, göçmen karşıtlığı nativizmi ve son zamanlarda tüm bu duyguları yeniden harekete geçiren islamofobik kesimlerin artan güvenlik kaygılarını temsil etmeyi amaçlıyor. Meksika sınırına duvar örmeyi teklif ederken, Müslümanların ülkeden kovulması gerektiğini iddia ediyor. En önemlisi, süper güç gibi davranan bir Amerika yerine küresel anlamda yükselen aktörler karşısında düşüşe geçen bir ülke olmayı normal olarak kabul eden Obama dönemine tepki duyan Amerikan sağ seçmenine Amerika’yı yeniden büyük bir güç haline getirmeyi (making America great again) vaat ediyor. Bu yönleriyle Trump’ın aslında, son yıllarda Avrupa’daki seçimlerde giderek oy oranlarını artıran aşırı sağ partilerin Amerikan versiyonunu temsil ettiğini söylemek mümkündür. Amerikan yakın siyasi tarihi açısından bir benzerlik bulmak gerekirse eğer, pek çok yönüyle Trump 1980 yılında Amerikan başkanlığına seçilen Ronald Reagan’a benziyor. Popüler bir film aktörü olan Reagan kendisi siyasetin dışından gelmiş; Carter döneminde Amerikan halkının onurunu kıran bir dizi gelişmenin (İran devrimi, rehine krizi, Afganistan’ın SSCB tarafından işgali gibi) ardından Amerikan halkına yeniden büyük olmayı vaat ederek iktidara gelmişti. Gerçekten de Reagan döneminde Sovyetlere karşı yeniden soğuk savaş politikasına ve silahlanmaya geri dönülmüş ve Sovyetlerin çöküşü hızlanmıştı. İlginçtir ki Trump da benzer bir dalga yaratmış gibi gözükmektedir ve kendisi de bunun farkındadır. Nitekim Trump’ın Cumhuriyetçi Parti içindeki yarışta kendisini zafere taşıyan kampanya sürecinde Paul Manafort ve Roger Stone gibi 1980’de Reagan’ın başkanlık kampanyasını yürütmüş isimlerle çalışması tesadüf olmasa gerektir. Clinton mu, Trump mı? Trump, Washington’ın siyasi mahfilleri için ne kadar yabancı ve hatta sistem karşıtı reformist bir isim ise, Demokrat Parti adayı olmayı garantileyen Hillary Clinton da o kadar müesses nizamın bir parçasıdır. Bu durumun farkında olan Trump rakibine “yozlaşmış Hillary” şeklinde hitap etmektedir. Gerçekten de Clinton’lar, ailecek uzun yıllar siyasetin parçasıdır. Eşi Bill Clinton iki dönem başkanlık yapmış; Bayan Clinton da kendisi uzun yıllar Senatör olarak New York’u temsil etmiştir. Ardından da Obama’nın ilk döneminde Dışişleri bakanlığı yapmıştır. Bu anlamda oldukça ciddi bir siyasi pratiği ve tecrübesi vardır. Lakin bu tecrübe Başkanlık yarışında kendisi için her zaman avantaj olarak görülmemektedir. Özellikle Dışişleri bakanlığı sürecinde yaşanan bazı olaylar onun siyasi yetenekleri ve ülkeyi dirayetle yönetebilme iradesi konusunda ciddi şüphe uyandırmaktadır. Libya’daki iç savaş sırasında Bingazi’de Amerikan büyükelçisinin teröristlerce öldürülmesi ve bakanlıktaki resmi e-posta hesabının kullanımına ilişkin iddialar Bayan Clinton’ın siyasi kariyerini etkilemeye devam etmektedir. Netice itibariyle, Anayasa ve teamül gereği yaz aylarında adaylıkları kesinleşecek olan Trump ve Clinton arasındaki siyasi rekabette ipi kimin göğüsleyeceğini halk belirleyecek. Görünen o ki, 2016 seçimleri çok renkli bir demokratik rekabete sahne olacak. Henüz her iki taraf da başkan yardımcılarının kim olacağını açıklamış değillerdir ve seçim sathı mailine girildiğinde adayların siyasi pozisyonlarının yumuşama ve merkeze doğru kaymaya başlaması beklenmelidir. Bizim ve aslında tüm dünya için Amerikan seçimlerinin ilginç konusu ise özellikle Trump’un iş başına gelmesi halinde Amerika’nın dünya politikasındaki rolü yeniden tanımlanacaktır. Örneğin Trump veya Clinton’ın Suriye krizine yönelik bakış açısının ne olacağı ve Rusya ile Ukrayna üzerinden yaşanan gerginliğin nereye evirileceği soruları herkesi yakından ilgilendirmektedir. Merakla bekleyip göreceğiz. Prof. Dr. Birol AKGÜN SDE Başkanı |
ARAŞTIRMA DOSYASI : A Primer on the Future Threat, The Decades A head: 1999-2020. July 1999
BackgroundThe following document was received under the Freedom of Information Act (FOIA) from the Defense Intelligence Agency (DIA). It was created by the Director of the DIA, LTG Patrick M. Hughes. In the introduction, he writes: This is the fourth edition of the Primer on the Future Threat and my final as the Director of DIA. My intent remains to provide a thought provoking document that highlights for decision makers and long range planners those threats and challenges that may emerge in the period 1999-2020 and beyond. Over the past five years, the Department of Defense has grown increasingly concerned with the future global security environment, in part because of the ambiguity and uncertainty that we expect will continue to characterize the global condition. Lacking the central threat focus of the Cold War, we must anticipate a much broader set of challenging circumstances and conditions. This primer endeavors to help decision makers and planners by illuminating key trends that will impact the world of the 21st century, identifying critical uncertainties, and addressing potential implications for the nature of conflict and warfare. Declassified Documents
|
TARİH : 4250 YIL ÖNCE ANADOLU’DAKİ “TÜRKİ KRAL İLŞU NAİL”
LİNK : http://kemalkaplan.blogspot.com.tr/2015/11/4250-yil-once-anadoludaki-turki-kral.html Pınar Bülbül’ün “En Eski Çağlardan Persler Dönemine Kadar Afyonkarahisar ve Çevresi” isimli doktora çalışmasından yola çıkarak, 4250 yıllık bir gerçeği ortaya koyacağız. Sümerler’den sonra Mezopotamya’da hakimiyet kuran Akkadlar, Anadolu’yu ele geçirmek için seferler düzenler. Anadolu’da o tarihte şehir krallıkları mevcuttur. 17 Anadolu kralı birleşerek Akkadlar’a karşı mücadele verirler fakat yenilirler. Akkad krallarından Naram-Sin’e ait Şartamhari metinlerinde, adı geçen Akkad kralının, Sedir ormanlarını (Amanoslar) ve Gümüş Dağları’nı (Toroslar) aşarak Anadolu’ya girdiği ve Hatti kralı Pampa’nın önderliğinde toplanan 17 krala karşı savaştığı anlatılır. MÖ. 2250’lere tarihlenen bu hadise, Şartamhari metinlerinin Hattuşaş arşivinde ele geçirilen Hititçe kopyasında (KBo III, 13), tüm ayrıntıları ile gözler önüne serilmektedir. İlk 7 satırı kırık olan metin, 8. satırdan itibaren şöyle devam etmektedir: 8. Bana karşı bütün memleketler isyan ettiler 9. GUŞUA kralı Anmanailu, Pakki kralı Bamanailu 10. Ulluwi (Ullama) kralı Lupanailu, sonra ………kralı……..İnmipailu 11. Hatti kralı Pampa, Kaniş kralı Zipani, ………. kralı Nur-Dagan 12. Amurru kralı Huwaruwaş, Paraşi kralı Tişenki 13. Armanu kralı Mudakina, Sedir dağları kralı İşgippu 14. Larak kralı Ur-Larak, Nikku kralı Ur-Banda 15. Türki kralı İlşu-Nail, Kursaura kralı Tişbinki 16. toplam 17 kral, ki onlar savaşa girdiler, ve ben onları vurdum. 17. Hurrilere karşı bütün orduyu seferber ettim ve sonra (tanrılara) şarap takdim ettim. 18. O zaman savaşçılarıma binlerce düşman askeri hiç mukavemet etmedi. 4250 yıl öncesinde Anadolu’da bulunan ‘Türki’ krallığı, tarihin sil baştan yazılmasına yeterli bir delil teşkil eder mi bilmiyorum. Tarihçilere bırakalım… Lakin kayıtsız kalamayacağımız bir başka mesele ise kral ‘İlşu-Nail’. 4250 yıl sonra halen ‘Nail’ ismini kullanan bir toplum olduğumuz göz önüne alınırsa nasıl bir analiz çıkarmamız gerektiğini sizlere bırakıyorum. Günümüzde "Nail" isminin her ne kadar Arapça kökenli düşünsek de, 4250 yıl önce bölgesel dil etkileşimlerinin intikal durumunu tahlil edebilmemiz kolay değil. Tablet de yazan "Türki" kelimesi bile tezimizin doğruluğu için yeterlilik teşkil eder. Kültepe’de bulunan binlerce Asur tabletinde kullanılan yaklaşık 300 kelimenin önce Arapça’ya oradan, Türkçe’ye intikal ettiğini söylersek, dil etkileşimin boyutlarını daha iyi anlamamızı sağlamış oluruz. (Türkçe’de halen kullandığımız, Arapça’dan intikal ettiğini sandığımız oysa Asurca kelimelerden bir kaç örnek: şemsiye, tercüman, kira, gebermek, emlak, beleş, akraba, esir, siftah, hata, hınzır, garb, erbab, haram, öşür, icar, ahize, akşam, neccar (marangoz), kabir, nadas, kese (para çantası), mevta (ölmek), müzakere, lisan, reis (baş-kafa), şakül, vekil, zikir, zürriyet, mahrem, ispat, mazbata. ( Kemâl Kaplan, ANADOLU LOJİSTİK TARİHİ, 2015) DİKKAT: TÜM HAKLARI SAKLIDIR. Yazının izinsiz olarak BİR KISMI VEYA TAMAMININ her türlü ortamda kullanılması, 5846 sayılı fikir ve sanat eserleri kanunu gereğince yasaktır. Sanal ortamda sadece link verilerek paylaşılabilir. |
SURİYE DOSYASI /// UFUK ULUTAŞ : #Halep Yanıyor
UFUK ULUTAŞ
Suriye’deki nispi sessizlik yerini Esed rejimi ve Rusya tarafından yapılan sivil katliamlara bıraktı. Günlerdir rejim ve Rus uçakları hastane veya okul dinlemeden Halep’te sivillere ölüm yağdırıyor. ABD ise Rusya’yla Şam ve Lazkiye’de geçici ateşkes için anlaştı. Halep ve halkı ise rejim ve Rusya’nın insafına terk edildi.
Rejim bunu çatışmaların başından beri yapıyor aslında. Gerçi çatışmaların başında zaten neredeyse tüm muhalefet sivildi. Hatta birçoğu hayatında ellerine silah almamış sıradan insanlardı. Rejimin sivil katliamlarına karşı uluslararası toplum harekete geçmeyince kendilerini koruyabilmek için silaha sarıldılar. Sonraki dönemlerde de rejim üç ana sebepten dolayı doğrudan sivilleri hedef aldı: Muhalefetin kontrol ettiği bölgelerdeki tüm altyapıyı (hastane, okul, cami, elektrik tesisi vs.) yok etmek suretiyle bu bölgeleri yaşanamaz hale getirmeye çalıştı. Canlarını ve mallarını Esed rejiminden koruyamadıkları için bu bölgelerde yaşayan halkın muhalif güçlere karşı öfke ve güvensizliği artırmak istedi. Büyük oranda muhalefeti destekleyen sivilleri bir taraftan cezalandırırken diğer taraftan da evlerini terk etmeye zorladı. Bu sayede ülkenin etnik, mezhepsel, siyasi yapısıyla da oynadı.
Esed rejiminin ve müttefiklerinin herhangi bir ahlaki sınırı olmadığından siviller hedef alınınca milyonlarca Suriyeli mülteci veya IDP (yerinden edilmiş kişiler) konumuna geldi. Esed rejimi yerinden ettiği Suriyeliler üzerinden de iki ana hedefi güttü. Birincisi, kendisini doğrudan desteklemeyen ve sosyolojik olarak kendi tabanı olarak görmediği sivilleri yerlerinden ederek Suriye’yi homojenleştirmeye çalıştı. İkincisi, Suriye krizini mülteciler üzerinden komşu ülkelere ve Batı ülkelerine yaymaya çalıştı. Bunda başarılı da oldu. Zira, şehirler yıkılır ve onbinler hayatını kaybederken Suriye’yi gündemine almayan Batı dünyası mülteciler sebebiyle Suriye’yi hatırladı. Savaşı durdurmaktan ziyade mülteci akımını durdurmaya gayret gösterdi.
Halep neden önemli?
Geleneksel olarak muhalif unsurların yoğun olduğu bir şehir olan Halep, ülkenin ekonomik kalbi konumundaydı. Aslında Baba Esed’in ülkenin iktisadi ve siyasal fay hatlarıyla oynamasının ilk kurbanı yine Halep olmuştu. Kendi zenginini üretme çabasıyla Halep-Şam rekabetini de derinleştirmişti. Nüfusun en yüksek olduğu şehir olan Halep, Türkiye’yle iç içe geçmiş yapısı sebebiyle daha önceden ekonomik devrim yıllarında ise özellikle lojistik öneme sahip oldu. Fakat, Afrin ve Ayn’el-Arab’ın PKK, Fırat-Azez arasının da DAİŞ tarafından ele geçirilmesiyle birlikte Azez dışında Türkiye sınırı ile Halep arasındaki lojistik bağlantı kesildi. PKK ve rejim Halep’in merkezinde kıskaca alınmış olan muhalif grupların ikmal yollarını kesmek ve Şii köyleri Nubl ve Zehra üzerindeki kuşatmayı kırmak için için eşgüdümlü saldırılarla Tel Rıfat, Hardatin, Ratyan gibi noktaları ele geçirince Halep merkezle Türkiye arasındaki koridor da kapanmış oldu.
Muhalefetin kontrol ettiği İdlib üzerinden dünyayla bağlantısını devam ettiren Halep, an itibariyle lojistik olarak olmasa da psikolojik açıdan oldukça önemli. Halep’in düşmesi hem muhalefette büyük moral bozukluğuna sebep olacak, hem muhalifleri Kuzey’de İdlib’e hapsedecek, hem de Esed’e yeni bir demografik mühendislik imkanı verecek.
Muhaliflerin işi oldukça zor. Zira aynı anda merkez ve güneyde rejimle, Şeyh Maksud’da PKK ile, kuzey’de de DAİŞ’le savaşıyorlar. ABD Rusya’yla anlaştı. Rusya ve İran büyük Halep operasyonuna başlıyorlar, başladılar. Avrupa mülteci akımını durdurmak dışında hiçbir şey düşünmüyor. BM seyirci. Muhalifler dağınık, ekipman açısından zayıf. İmkansızlıklar içerisinde imkansızın peşindeler. Yine de var güçleriyle direneceklerdir, zira Halepsiz “devrim” yetim kalır.
AVRUPA DOSYASI /// PROF. DR. ÇAĞRI ERHAN : “Bu Frenkler Böyledir”
Prof. Dr. ÇAĞRI ERHAN
Kemerburgaz Üniversitesi Rektörü
Avrupa Parlamentosu’nun aldığı kararla birlikte Avrupa Birliği’nin Türk vatandaşlarına vize muafiyetini yokuşa sürmeye başlaması sürpriz olmadı. Vize muafiyeti ve geri kabul protokollerinin ilk imzalandığı Aralık 2013’ten bu yana çoğu AB ülkesinin vizenin kaldırılmaması için kırk dereden su getireceği belliydi. Sanki vizeler ezelden beri uygulanmaktaymış da, AB Türkiye’ye bir cemile yaparak kaldırıyormuş yahut Türk vatandaşlarının zaten 1973’teki Katma Protokol’den bu yana kazanılmış hakları yokmuş da, her şey 2013 protokolleriyle başlamış gibi bir tavır içine giren Brüksel’in niyeti mülteci kriziyle beraber netleşti. ‘Suriyelileri geri al, sana para vereyim ve vizeyi kaldırayım’ şeklinde özetlenebilecek etik dışı bir tutumu diplomatik pazarlık zanneden Avrupa Birliği devlet adamları aslında kendi getirdikleri öneriyi bile sulandırma arayışı içine girdiler.
Türkiye ile AB arasında vize konusunda yaşananlar tam 186 yıl önce Osmanlı Devleti ile ABD arasında yaşanan benzeri bir süreci aklımıza getirdi.
XIX. yüzyılın başında Akdeniz’de ve Osmanlı limanlarında ticari çıkarları bulunan ABD, İstanbul’a diplomatik heyetler göndererek, iki ülke arasında bir ticaret anlaşması yapılması için çaba göstermekteydi. Ticari kapitülasyonlar ihtiva eden bir anlaşma yapılabilirse, Osmanlı limanlarından mal taşıyan Amerikan gemileri de, benzeri anlaşmalara sahip bazı Avrupa devletlerinin sahip olduğu gümrük ayrıcalıklarından istifade edebilecek, İstanbul’da bir büyükelçilik açabilecekti. Osmanlı Devleti ise gerek anlaşmanın tek taraflı olarak sadece ABD’ye haklar sağlayacak olmasından, gerek zaten birçok ülkeye ayrıcalık tanınmışken, devletin daha fazla vergi geliri kaybına uğramaması niyetiyle bu taleplere yıllar boyunca karşı çıktı. 1827’deki Navarin felaketinde Osmanlı-Mısır müşterek donanması İngiliz-Fransız-Rus müşterek donanması tarafından yok edilince, Osmanlı-Amerikan ilişkilerinde yeni bir sayfa açıldı.
Ticaret anlaşması peşinde koşan Amerikalı diplomatlar yeni Osmanlı donanmasının kurulmasına ABD’nin yardımcı olabileceğini Babıali’ye iletince, Osmanlı Devleti her istediğinde savaş gemisi ve savaş gemisi yapımında kullanılabilecek malzemeyi ABD’nin satacağı garantisini alarak, ABD vatandaşlarına ticari ve adli ayrıcalıklar tanıyan bir anlaşma yapmayı kabul etti. Böylece 7 Mayıs 1830’da (14 Zilkade 1245) imzalanan Ticaret ve Seyrisefain Anlaşması’nın gizli maddesinde, ABD’nin Osmanlı Devleti’ne savaş gemisi satacağı ifadesi açık bir şekilde yer aldı.
Anlaşma’nın onayı için ABD Senatosu’nda yapılan görüşmelerde çok sayıda senatör gizli maddeye çeşitli gerekçeler ileri sürerek karşı çıktılar. Yapılan oylamada tamamen ABD’ye ayrıcalıklar sağlayan dokuz madde onaylanırken, gizli maddenin onaylanması reddedildi. Halbuki, uzun süre geri çevirdiği Amerikalı diplomatlarla Osmanlı’nın anlaşma yapmayı kabul etmesinin tek sebebi söz konusu gizli maddede yer alan düzenlemeydi.
Gizli maddenin onaylanmaması İstanbul’da büyük bir memnuniyetsizliğe sebep oldu. Bazı Osmanlı devlet adamları bu hâliyle anlaşmanın Sultan II. Mahmud tarafından onaylanarak yürürlüğe sokulmaması gerektiği görüşünü savunurlarken, aralarında Sadrazam’ın da bulunduğu bir diğer grup ise en azından ABD’nin İstanbul’da elçilik açmasına izin verilmesi gerektiğini, anlaşmanın toptan reddedilmesinin Amerikalılara verilmiş çok ağır bir cevap olacağını ifade ettiler. Sultan II. Mahmud ABD’nin sözünü tutmamasıyla ilgili olarak, bu yazının başlığına ilham veren o meşhur sözünü söyledi:
“Frenklerin âdetleri kendülerinin mukaddema (başlangıçta) söyledikleri sözden nükul etmeğe (caymaya) asla utanmazlar. Hemen kendülerine menafi’i olacak (kendi çıkarlarına olan) maslahat ne ise anı tervice bakarlar (onu tutmaya bakarlar).”
ABD’nin sözünü tutmaması sebebiyle Osmanlı Devleti anlaşmayı onaylamayı geciktirince, ABD Başkanı Andrew Jackson New Yorklu bir gemi mühendisini İstanbul’a yolladı. ABD Maslahatgüzarı da, anlaşmayı müzakere eden Amerikalı diplomatların yetkilerini aşarak bir gizli maddeyi metne eklediklerini, bu maddenin onaylanmasının mümkün olmadığı ama ABD Hükümeti’nin Osmanlı Devleti’nin donanmasını yeniden inşasına elinden geldiğince yardım edeceğini belirten bir senedi Reisülküttap Efendi’ye (Dışişleri Bakanı) verdi. Bu taahhüt üzerine Ekim 1831’de II. Mahmud eksik anlaşmayı onayladı. Yani Amerikalılar bir parmak balla, tamamen kendi çıkarlarına bir anlaşmayı yürürlüğe sokmayı başardılar.
Aradan uzun bir zaman geçmiş olmasına rağmen ‘Frenklerin âdetleri’ sizce değişmiş mi?
AMERİKA DOSYASI /// YRD. DOÇ. DR. İSMAİL KAPAN : “Süper Güç”te Aşınma ve Yeni Durum.
Yrd. Doç. Dr. İSMAİL KAPAN
Sovyetler Birliği’nin dağılmasıyla birlikte, Amerika yeryüzündeki rakipsiz tek ve gerçek Süper Güçtü. 20 sene evvel bunu öz güvenle ifade eden ABD’li stratejist Brzezinski “ABD artık küresel emperyal güç değil” diyor.
Jimmy Carter’ın güvenlik danışmanı ve ABD’nin en önde gelen strateji uzmanlarından biri olan Zbigniew Brzezinski, 1997 senesinde hayli yankı yapan “Büyük Satranç Tahtası” başlıklı kitabını yazdığında, Rusya henüz toparlanamamış; Çin, bugünkü ekonomik ve askerî gücüne ulaşmamış ve New York’taki Dünya Ticaret Merkezi “Bin yılın terör saldırısı” ile yıkılmamıştı… Brzezinski, Sovyetler Birliği’nin artık tarih sahnesinde olmadığı o ortamda, haklı olarak Amerika’nın, dünyadaki “Tek ve gerçek süper güç” olduğunu büyük bir öz güvenle seslendiriyordu. Dünya iktidarının merkezi olan Avrasya’daki güç mücadelelerinin, o güne kadar hep Avrasyalı güçler arasında cereyan ettiğine, tarihte ilk defa Avrasyalı olmayan bir ülkenin, Avrasya güç ilişkilerinde “en üstün güç” olarak ortaya çıktığına dikkat çekiyordu… Küresel gücün belirleyici dört alanında ABD, ASKERİ olarak benzeri olmayan bir küresel erişime sahipti. EKONOMİK olarak Japonya ve Almanya (Yazara göre, her ikisi de küresel iktidarın diğer niteliklerinden hazzetmezdi) tarafından, bazı bakımlardan meydan okunsa da (Çin henüz o tarihte ilk üçte değildi. İ.K.) küresel büyümenin ana lokomotifi Amerika idi. TEKNOLOJİK olarak da yenileşmenin (İnovasyon) bıçak sırtı alanlarında genel öncülüğü yine Amerika elinde tutuyordu. KÜLTÜREL alanda, özellikle dünya gençliği arasında rakipsiz bir cazibeye sahipti… Bütün bu unsurların birleşimi, ABD’ye başka hiçbir devletin ulaşamadığı bir siyasi etki sağlıyordu ve onu yegâne kapsamlı “süper güç” yapmaktaydı… Avrasya, kitabın ismi gibi; geleceğin ‘büyük satranç tahtası’ idi ve ABD için de, ana jeopolitik ödül idi! ABD’nin o gün ve sonrası için görevi, Avrupa; Asya ve Orta Doğu’daki anlaşmazlıkları, başka herhangi bir süper gücün Amerikan çıkarlarını tehdit edecek biçimde çıkmasını engellemek ve yönlendirmek-(ti)…
Brzezinski, 2012’de yeni bir kitap yazdı. Adı: STRATEJİK VİZYON, Amerika ve Küresel Güç Buhranı… 15 sene içinde köprülerin altından çok sular akmıştı!.. ABD başta olmak üzere, Batı Dünyasında kuvvetli çöküş emareleri görülmekteydi. Basiretli ve dirayetli bir müdahale olmaması hâlinde, bu gidişle çok büyük yeni riskler ortaya çıkabilirdi. ABD’nin dünya liderliği sona ererse, yerini dolduracak bir küresel güç mevcut değildi ve bu durumda 2025 sonrasında dünya çok daha kaotik bir ortama sürüklenebilirdi. Bu sebeple ABD’nin, muhtemel tehlikeyi önlemek için öncelikle kendi içindeki yapısal sorunları çözmesi, Avrupa’nın daha güçlenmesine yardım etmesi; başta Çin olmak üzere Asya’nın yükselen güçleriyle daha dengeli ve sürdürülebilir ilişkiler geliştirmesi gerekliydi…
Usta Siyaset Bilimci, esasen 15 sene önce yazdıklarıyla tutarlı olarak, Küresel Güç dağılımının Batı’dan Doğu’ya kaymasının ve ABD’nin küresel cazibesinin azalmasının; dolayısıyla Amerika’nın küresel üstünlük konumundan düşmesinin muhtemel jeopolitik sonuçlarını ele alıyordu. Önceki kitabında, Türkiye’yi hep İran’la mukayese eden Brzezinski, bu defa 2025 sonrasında yeniden güç kazanacak ABD’nin, geleneksel Avrupalı müttefikleriyle birlikte daha büyük bir Batı inşa etmeye, Türkiye ve Rusya’yı nasıl dâhil edebileceği yollarını araştırıyordu…
Brzezinski aynı istikametteki analiz ve değerlendirmelerini sürdürüyor. American İnterest dergisine yazdığı, “Yeni Bir Hizalanmaya Doğru-Toward a global Realignment” başlıklı makalesinde (Habertürk Gazetesi’nde Soli Özel/20 Nisan ve Star Gazetesinde Taha Özhan/21 Nisan günkü yazılarında buna dair önemli yorumlar yaptı), dört yıl önce Stratejik Vizyon kitabında yazdıklarını bir nevi güncellemiş… ABD’nin siyasi, askerî ve ekonomik açıdan hâlâ dünyanın en güçlü ülkesi olduğunu, ancak bölgesel dengelerdeki karmaşık jeopolitik kaymalar nedeniyle artık KÜRESEL EMPERYAL BİR GÜÇ OLMADIĞINI söylüyor.
Burada hemen Ukrayna’nın bir parçasını (Kırım) ilhak eden ve Suriye’ye hoyratça girip dengeleri büsbütün altüst eden Rusya’nın (Ki, yazara göre emperyal çöküşün sonuncu sarsıntısını geçiriyor), bu tespiti teyit ettiğini görmemek imkânsız. Aynı şekilde, Asya-Pasifik Bölgesinde peş peşe atraksiyonlar yapan Çin’in (Yazar, Çin’in yavaş fakat emin adımlarla ABD’nin rakibi olacak şekilde yükseldiğini, fakat hâlihazırda bir cephe karşılaşmasından kaçındığını ifade ediyor), bugünkü konumunu dikkate almamak mümkün değil… Keza yakın gelecekte, Çin’in ekonomik alanda ABD’yi sollayacağına dair başka ciddi öngörüleri de hatırlamak gerekiyor. Son olarak, Brzezinski’ye göre Avrupa bugün olduğu gibi, gelecekte de bir küresel güç olamayacak! Haksız mı?
TARİH : 19 Mayıs… Atatürk ve Yanındaki İşte O 18 Subay…
19 Mayıs ATATÜRK’Ü ANMA, GENÇLİK VE SPOR BAYRAMI BİZ TÜK MİLLETİ’NE KUTLU OLSUN!
19 MAYIS… ATATÜRK‘ÜN YANINDAKİ İŞTE O 18 SUBAY…
19 Mayıs 1919 tarihi, Türkiye Cumhuriyeti’nin tarihindeki dönüm noktalarından biridir.
Atatürk’ün Samsun’a ayak bastığı tarih olan 19 Mayıs aynı zamanda “ATATÜRK’Ü ANMA, Gençlik ve Spor Bayramı” olarak kutlanmaktadır.
Atatürk’ün gençliğe armağan ettiği ve “ATATÜRK’Ü ANMA, Gençlik ve Spor Bayramı” olarak kutlanan 19 Mayıs tarihinin önemini daha iyi anlayabilmek için Atatürk’ün 16-19 Mayıs 1919 tarihleri arasında gerçekleştirdiği İstanbul-Samsun yolculuğunu bir kez daha hatırlamamız gerekir.
Türkiye Cumhuriyeti’nin tarihindeki önemli olaylardan biri Atatürk’ün Samsun’a ayak basışıdır.
Türk Milleti Birinci Dünya Savaşı sonrasında kötüleşen koşullar içinde kurtuluş çareleri ararken büyük bir lider Mustafa Kemal Atatürk ortaya çıktı ve Samsun’a ayak basarak “Kurtuluş” yolunu açtı.
Samsun’a ayak basışının taşıdığı önem Atatürk’ün Büyük Nutku’nu 19 Mayıs 1919 Samsun’a çıkışı ile başlatmasından zaten anlaşılmaktadır.
Samsun işgal kuvvetleri için önemli noktalardan biriydi. Stratejik bakımdan büyük öneme sahipti ve Karadeniz’den Orta Anadolu’ya açılan en rahat ve güvenilir bir kapıydı.
İngilizler 9 Mart 1919 tarihinde Samsun’a askerî birlik çıkarmışlardı.
Buna tepki olarak Türk Makinalı Tüfek birliğinden Hamdi adındaki bir teğmenin askerlerini alarak dağa çıkması dikkatleri bu bölgeye çekti ve İngiliz Yüksek Komiserliği’nin de Türk halkının silâhlandığı konusundaki şikayetleri üzerine bu bölgeye güvenilir bir kumandanın olağanüstü yetkilerle gönderilmesine karar verildi.
Bu kumandan Mustafa Kemal Atatürk’tü ve Atatürk uzun zamandan beri ülkenin içinde bulunduğu bu umutsuz duruma üzülüyor ve bir şeyler yapmak için Anadolu’ya geçmek istiyordu.
Atatürk ile beraber 16 Mayıs 1919 Cuma günü başlayacak yolculuğa gemi kaptanı İsmail Hakkı Durusu dışında 18 kişi eşlik edecekti.
Bu 18 kişinin adları şöyleydi:
III. Kolordu Komutanı Kurmay Albay Refet Bey (General Bele),
Müfettişlik Kurmay Başkanı Kurmay Albay Manastırlı Kâzım Bey (General DIRIK),
Müfettişlik Sağlık Bakanı Doktor Albay İbrahim Talî Bey (ÖNGÖREN),
Kurmay Başkan Yardımcısı Kurbay Yarbay Mehmet Ârif Bey(AYICI),
Karargâh Erkân-ı Harbiyesi İstihbarat ve Siyâsiyât Şubesi Müdürü Kurmay Binbaşı Hüsrev Bey(GEREDE),
Müfettişlik Topçu Komutanı Topçu Binbaşı Refik Bey(SAYDAM),
Müfettişlik Başyaveri Yüzbaşı Cevad Abbas(GÜRER),
Kurmay Mülhakı Yüzbaşı Mümtaz (TÜNAY),
Kurmay Mülhakı Yüzbaşı İsmail Hakkı (EDE),
Müfettişlik Emir Subayı Yüzbaşı Ali Şevket (ÖNDERSEV),
Karargâh Komutanı Yüzbaşı Mustafa Vasfi (SÜSOY),
Kurmay Başkanı Emir Subayı ve Müfettişlik Kâlem Âmiri Üsteğmen Arif Hikmet (GERÇEKÇI),
İaşe Subayı Üsteğmen Abdullah(KUNT),
Müfettişlik İkinci Yaveri Teğmen Muzaffer (KILIÇ),
Şifre Kâtibi, Birinci Sınıf Kâtip Fâik (AYBARS),
Şifre Kâtibi Yardımcısı, Dördüncü Sınıf Kâtip Memduh (ATASEV).
Atatürk beraberindeki kişilerle beraber 16 Mayıs 1919 Cuma günü öğleden sonra “Bandırma” adındaki eski bir vapurla Galata rıhtımından ayrılır.
17 Mayıs 1919 Cumartesi günü Bandırma Vapuru saat 21.40 sıralarında İnebolu’ya varır.
18 Mayıs 1919 Pazartesi günü beklenen yolculuğun sonuna gelinir. Yolcular Kalyon Burnu denilen yerden sandallarla Merkez iskelesine çıkarılırlar.
Atatürk’ün Samsun’a çıkışında gördüğü manzara pek parlak değildi. Şehirde İngiliz işgal kuvvetleri vardı. Pontusçular sokaklarda kol geziyordu. Halk kendisini koruyamayacak durumdaydı.
Atatürk bugün müze haline getirilen Hıntıka Palas’ta kaldıkları süre içinde hep bu sorunları düşündü, yolculukta geçirdiği uykusuz geceler sona ermemişti; şimdi de burada uykusuz geceler başlıyordu. Ama, O’nda ve O’nun gibi düşünenlerde bu azim oldukça hiçbir engel aşılmaz değildi.
Millî Mücadele’yi başlatmak üzere Samsun’da Anadolu topraklarına bastığı 19 Mayıs 1919 tarihinin önemi nedeniyle de 19 Mayıs’ı Türk gençliğine armağan etti.
Atatürk “Gençler! Benim gelecekteki emellerimi gerçekleştirmeyi üstlenen gençler! Bir gün bu memleketi sizin gibi beni anlamış bir gençliğe bırakacağımdan dolayı çok memnun ve mesudum” derken Türk gençliğine olan güvenini de anlatmıştır.
Atatürk’ün şu sözleri hepimiz için bir rehber olmalıdır:
“Beni görmek demek, mutlaka yüzümü görmek değildir. Benim fikirlerimi benim duygularımı anlıyorsanız ve hissediyorsanız, bu kâfidir”
Atatürk’ü anlamak, yaşadıklarını ve fikirlerini bilmekle mümkündür.
Dolayısıyla Türkiye Cumhuriyeti’nin kurulmasında yaşanan zorlukları her zaman göz önünde tutarak, 19 Mayısları Atatürk’ün emanetine daima sahip çıkarak kutlamalıyız.
İŞTE SİNAN MEYDAN’IN ANLATIMIYLA 19 MAYIS…(Resmin üzerini tıklayınız):
LİNK : http://www.bilgeturksam.com/tarihci-sinan-meydan-dan-inanilmaz-bir-19-mayis-klasigi-video,148.html
Kaynak: Atatürk Araştırma Merkezi
BİLGETÜRK
ERMENİ SORUNU DOSYASI : Dikkat ! Gaziantep-Hatay-Adana Hattında KORKUNÇ ŞÜPHE
Bu doğruysa eğer, kıyamet kopacak!
Büyük ayaklanma 20 Nisan 1915’te Van’da başladı.
Akdamar Adası’ndaki Rahipler Okulu karargahlarıydı. Günümüzde bu karargah ‘dinlerarası diyalog’ adıyla onarılacak, Ermeniler bu tarihsel misyonu olan bu karargahta yeniden toplanma fırsatını yakalayacaklardır.
Ayaklanmayı ilk başlatan Rusya’da ölüm cezasına çarptırılmış olan iki Ermeni komitacı oldu.
1915 yılı Şubat ayında, Tımar bucak merkezinde koyun sayımı yüzünden çıkan ayaklanmayla olayların önüne artık geçilemedi; sayıları 5.000’i bulan Ermeniler saldırıya geçtiler. Osmanlı Bankası, Genel Dış Borçlar Yönetimi, Tekel, Posta-Telgraf ve hükümet binalarına bombalar atılarak Müslüman mahalleler ateşe verdiler.
700 kişilik ayrı bir Ermeni komitacı Van Kalesi’ne saldırmış, hükümet kuvvetlerinin bu noktada savunmaya geçmesiyle çatışmalar Nisan ayı sonuna kadar sürmüştü.
Ermeni mevzilerinde bulunan ve üzerinde ‘öç’ yazısı bulunan Ermeni kalpakları ile Rus ve Fransız şapkaları olayların ardındaki tarihsel süreci iyi anlatıyordu.
Böylesi bir ortamda, 27 Mayıs 1915’te, günümüzde çok konuşulan Ermenilerin tehcir edilmesi kararı çıkarıldı.
Kararın gerekçesi şuydu;
‘Savaş yörelerine yakın bölgelerde oturan Ermenilerin bir kısmı ordunun harekatını zorlaştırır davranışlarda bulunmakta, halk saldırmakta ve isyancılara yataklık etmektedirler. Bu yüzden Van, Bitlis, Erzurum vilayetleriyle Adana, Mersin, Osmaniye ve Kozan kazaları, Maraş’ın merkezi dışında Maraş Mutasarrıflığında, Halep vilayetinde, İskenderun, Antakya kazalarında oturan Ermenilerin yerleri değiştirilecektir. Bunlar, Musul ve Zor mutasarrıflılıklarının Van vilayetiyle bitişik kuzey kısımlarına, Halep vilayetinin doğu ve güneydoğusuna ve Suriye vilayetinin doğusuna nakledileceklerdir’.
Talat Paşa, Osmanlı’yı Ermeni tehcirine zorlayan nedenleri ABD büyükelçisine şöyle açıklıyordu;
‘Ermenilere karşıtlığımız üç noktadadır:
İlk olarak Ermeniler Türklerin zararına olarak kendilerini varlıklı yaptılar;
İkinci olarak bizi yargılamaya ve ayrı devlet kurmaya kalktılar;
Üçüncü olarak, açıkça düşmanlarımızı yüreklendirdiler. Kafkasya’da Rusları desteklemişlerdir.
Sarıkamış başarısızlığımız geniş ölçüde Ermenilerin eylemleriyle açıklanabilir. Bu nedenlerle savaş son bulmadan onları güçsüz bırakmaya kesin kararlıyız.’
Şimdi bugüne dönersek, PKK terör örgütünün Ermeni Taşnak çeteseiyle olan bağı biliniyor, zaten PKK da gizlemek gereğini artık duymuyor yani PKK bir Ermeni ittifak örgütüdür.
Bugün çok önemli bir başka mesele daha var, o da sığınmacılar…
1915 Techir kararına bakıldığında, çok sayıda Ermeni’nin Suriye/Halep’e ve Suriye’nin doğusuna tehcir edildiği biliniyor.
Şimdi bu tabloya 1915 ve 1924 isyanlarından kaçan Nesturileri de eklersek, Halep ve Suriye doğusundan çok sayıda Nesturinin de bulunduğu biliniyor.
Bugün burada PYD/YPG adıyla PKK’nın kollarının silahlı faaliyet gösterdiği de biliniyor.
Türkiye’ye alınan milyonlarca sığınmacının da bu bölgeden gelerek Türkiye’ye yerleştiği de biliniyor.
Bu durumda sakın bu sığınmacılar 1915 Ermeni isyanından kaçan ve tehcir edilen Ermeniler ile 1915 ve 1924 isyanlarından kaçan Nesturiler olmasın! Çünkü 1915 tehcirinde Suriye’ye yerleştirilen Ermenilerin bulunduğu yerler ile Suriye’den gelen sığınamcıların geldikleri yerler çakışıyor!
Bu önemli çünkü eğer ki bunlar o Ermeniler ve o Nesturiler ise Türkiye, 1915’teki tehdit ve tehlikeyle şimdi yeniden karşı karşıyadır; nüfus yoğunluğunu Türkiye’nin belli bölgelerinde elde edecek olanlar “ileri demokrasi” gölgesinde yarım bıraktıkları işe devam edeceklerdir demektir!
Birinci Dünya Harbi’nde İngiliz projesi Türkiye’nin doğusunda bir Ermeni devleti, bir Kürt devleti ve aralarında bir Nesturi devletine planına dayanıyordu.
İkinci Dünya Harbi sonunda Stalin Projesi, Kürtlerin desteğinde bu Ermeni ve Nesturi çeteleriyle Akdeniz’e inmek ve Ortadoğu’da at koşturmak planına dayanıyordu.
Şimdi bugüne bakıldığında, Birinci ve İkinci Dünya harbinde gerçekleştirilemeyen İngiliz ve Rus planlarının yeniden hayata geçirilmek istendiği görülüyor.
Planın taşları PKK-PYD-YPG-Barzani üzerine kurulu. IŞİD de bonusları oldu.
Şimdi Kilis bombalanıyor; Gazinatep’e saldırılıyor; Güney hattı tedirginlik içinde belki de göç ediyor…
Peki bu böyle sürerse, göç edilen bölgelere yoksa bu Ermeni-Nesturi eski isyancılar mı yerleştirilecek, merak ediyoruz doğrusu!
Durum bu; tespitlerimiz doğru değilse eğer, buyursun AKP Hükümeti bize bu gelen milyonlarca sığınmacının kim olduklarını açıklasın!
BİLGETÜRK
ERMENİ SORUNU DOSYASI : 1930 Ağrı Ayaklanmaları… Büyük Ermeni İsyanına Giden Süreç…
Sırrı Sakık Ağrı Belediye Başkanı ha!
1930 AĞRI İSYANI’NA GİDEN SÜREÇ…
Olaylar, yerler ve kişiler…
Türkiye’yi, ‘Ağrı isyanları’ adıyla bilinen olaylar ne tek başına bir isyandır, ne de tek başına eşkıyaya karşı düzenmiş bir askeri harekattır. İçinde, hem ayaklanmayı hem de eşkıyalığı barındıran bir seri asayiş olayları zinciridir.
Ağrı Dağı, İran sınırına çok yakındır. Büyük Ağrı Türkiye sınırında kalırken, Küçük Ağrı Dağı İran’la müşterektir, sınır hemen hemen zirvesinden geçer. Bölgenin İran tarafı nispeten az engebeli ama Türk topraklarında kalan kısımları oldukça yüksek, sarp, kayalık, dolayısıyla gizlenmeye oldukça elverişlidir.
Bu bölgede gerçekleştirilecek bir askeri harekatta, hedef olan eşkıya ve asiler kolayca İran’a kaçabilir, bölgede saklanabilir, buna elverişli çok uygun geçiş patikaları ve gizlenecek arazi vardır.
Dolayısıyla Ağrı bölgesinde çıkarılacak bir isyanı bastırmak, elde mevcut kuvvet çok olsa da, düşünüldüğü kadar kolay olmayacaktır…
Şimdi Ağrı’da Ermeni ayaklanması sürecine yakından bakalım; İsyan Öncesi…
1927 yılında Lübnan’da, Şeyh Said isyanından kaçanlar Ermeni Taşnak örgütü ile bir ittifak kurdular.
Bu ittifakın adına HOYBUN dediler…
Amaçları; Doğu Anadolu’da yaşayan Kürt kökenleri insanlarımızı bu Ermeni ittifakına çekerek bir güç oluşturmak ve bu gücü Türk Milleti’ne karşı kullanarak bu toprakları ele geçirmek ve bir Ermeni Devleti kurmak idi…
Kürtler sadece bir aracı idi, Ermeni emellerine ulaşabilmek için bir araç…
Ama Ermeni İttifak Örgütü Hoybun’un Başkanı Celadet Bedirhan’ın kardeşi Süreyya öyle demiyor aksine Kürdistan’tan bahsediyordu, şöyle ki;
’28 Ekim 1927’de, Hoybun Kurd Ava tarafından Kürdistan’ın bağımsızlığını ilan edildi. Kürdistan’ın geçici başkenti Ağrı Dağı kabul edildi. Kürtler ve Türkler arasındaki savaş ediyor ve Kürtler hedeflerine ulaşana kadar devam edecek.’
Molla Mustafa Barzani’nin Oramar piyade bölüğüne saldırıp Hakkari’de isyan çıkartarak desteklediği Hoybun’un planlanmış bu eylemi, 1930’da Ağrı’da ortaya çıkacaktı…
1930 Ağrı isyanı öncesinde Türkiye’nin karşısında bu kez Hatay meselesi vardı.
20 Ekim 1921’de imzalanan Ankara Antlaşması ile Suriye sınırları içinde bırakılan İskenderun Sancağına özel bir idare şekli tanınmıştı. Türk parası burada resmi niteliği haiz olacak ve Sancak halkı milli kültürlerinin korunmasında her türlü kolaylıktan yararlanacaktı.
1924 yılında, Suriye’deki Fransız manda yönetimince, 12 üyeli bir Sancak Meclisi oluşturulmuş; 1925 yılında da, Fransızca ve Arapça’nın yanı sıra Türkçe resmi dil olarak kabul edilmişti. Halep Valiliği’ne bağlı olan bu Sancak, bu yönetim şekliyle doğrudan Suriye Hükümeti’ne bağlanıyordu.
30 Mayıs 1926’da, Türkiye ile Fransa arasında Ankara’da bir ‘Dostluk ve İyi Komşuluk İlişkileri’ sözleşmesi imzalanmasıyla Türkiye-Suriye ilişkileri düzenlenirken, sınır çizgisi de belirlenmiş, ayrıca Sancak için ön görülmüş olan özel yönetimi de karşılıklı mutabakatla teyit edilmişti.
Ancak imzalanan bu sözleşmeye rağmen Türkiye Suriye sınırını hala belirsizliği koruyordu; Hatay üzerinde Suriye’nin de hak talepleri vardı.
Ağrı isyanları Hoybun tarafından hazırlanırken, Türkiye işte böylesi bir dış meseleyle de karşı karşıya idi…
BİRİNCİ AĞRI HAREKATI
Uğur Mumcu, ‘1925’ten sonra ‘Raçkotan ve Rama Tedip Harekatı’ başlamış, harekatın 12 Ağustos’ta tamamlanmasından sonra Siirt ve çevresinde ‘Sason Ayaklanmaları’ ortaya çıkmıştı’ diyor ve Ağrı İsyanı’na giden süreci şöyle özetliyor…
‘1925-37 yılları arasında bu ayaklanmaları bastırmak üzere Tümgeneral Osman Tufan komutasında, birbirini izleyen beş ayrı harekat düzenlendi. Bu ayaklanmaların bastırılması ile uğraşılırken Ağrı ayaklanmaları başladı.
16 Mayıs 1926 günü, Beyazıt’ın Muson ilçesine bağlı Kalecik köyünde Yusuf Taşo tarafından başlatılan ayaklanma kısa sürede büyüdü. Ayaklanmacılar, 28’nci Alayı kısa sürede bozguna uğrattılar. Bu bozgun üzerine yöreye ek birlikler gönderildi.
7 Ekim günü 1926, Dersim’de Koçuşağı ayaklanması başladı. Albay Mustafa Muğlalı komutasındaki birlikler, bu ayaklanmayı 1 Aralık günü bastırdılar.
26 Mayıs 1927 günü, Sason ayaklanmasında ele geçirilemeyen elebaşlarından M. Ali Yunus liderliğindeki ‘Mutki Ayaklanması’ patlak verdi. Bu ayaklanmayı, ‘Alikan Aşireti’ reisi Halil Semi’nin ayaklanması izledi. Ayaklanmacılar bir binbaşıyı öldürdüler. Ayaklanmacıların bir kısmı öldürüldü, bir kısmı tutuklandı, bir kısmı da İran’a kaçmayı başardı.
Harekat 25 Ağustos’ta tamamlandı.
İKİNCİ AĞRI HAREKATI
25 Ağustos 1927 günü, 3’ncü Ordu Müfettişi General Kazım Orbay, Genelkurmay Başkanlığı’na başvurup hükümetin İran hükümeti ile görüşerek gereken önlemleri almasını istedi. Alınan bilgilere göre Ağrı Dağı’nda 800 silahlı adam dolaşmaktaydı .
İkinci Ağrı harekatı 14 Eylül sabahı başladı. İki tümen askerle yapılan harekat kesin başarı sağlayamadı.
7 Ekim 1927 günü, Şeyh Sait Ayaklanması’ndan kaçanları yakalamak üzere Silvan, Lice, Genç, Bicar, Çapakçur ve çevresinde ‘Bicar Tenkil Harekatı’ başlatıldı.
Harekat ilk aşamada başarısızlıkla sonuçlandı.
Genelkurmay, bu bozgun üzerine bölgeye 7’nci Kolordu Komutanı Korgeneral Salim Solok ile Elazığ ve Havalisi Komutanı Albay Mustafa Muğlalı’yı gönderdi. Yepyeni bir harekat planı yapıldı. Bu planda, Hasenalı Şeyh Selim Efendi ve yöre halkından oluşan milislere de görev verildi.
Harekat 17 Kasım’da tamamlandı.
ÜÇÜNCÜ AĞRI HAREKATI
1’nci Umum Müfettişi İbrahim Tali Bey, Ağrı Dağı’nda Kürtlerin Ermenilerle işbirliği yaptıklarına dair haber almış, bu istihbaratı Genelkurmay Başkanlığı’na bildirmişti. Ayaklanmacılar ele geçirilemiyordu. Doğa koşulları da elverişsizdi…
1 Kasım 1928’de bir komando birliği oluşturuldu. Bu birliğin adı ‘Karaköse Takip Komutanlığı’ydı. Bu birliğin çalışmaları da sonuç vermedi.
22 Mayıs 1929 günü, ‘Asi Resul Ayaklanması’ başladı. Eruh’un Lodi bucağı Tilmişar köyünde, Jiyan aşireti reisi Resul tarafından başlatılan ayaklanma kısa sürrede Midyat ve Eruh çevresine yayılarak büyüdü.
Ayaklanmayı bastırmakla görevlendirilen 7’nci Kolordu’ya bağlı 2’nci Tümen Komutanlığı hükümete bağlı Kürt milislerini de görevlendiren bir plan yaptı. Asi Resul ele geçirilemedi ancak ayaklanma bastırılmıştı.
3 Ağustos 1929 günü harekata son verildi.
DÖRDÜNCÜ AĞRI HAREKATI
14 Eylül 1929 günü yeni bir harekat başladı. Harekatın hedefi, İranlı aşiret reisi Şeyh Abdulkadir’di. Şeyh Abdulkadir ‘Koptan’ ve ‘Sekan’ aşiretleriyle geçinemiyordu.
Genelkurmay bu aşiretlerden de yararlanmayı düşündü. Şeyh Abdulkadir’in yakalanması görevi ‘Karaköse Takip Komutanlığı’ ve 2’nci Seyyar Jandarma Alayı’na verildi. Ancak şeyh Abdulkadir, yakalanmadan İran’a geçmeyi başardı.
27 Eylül günü de harekatın bittiği bildirildi.
BEŞİNCİ AĞRI HAREKATI
Mayıs 1930’da ‘Savur Tenkil Harekatı’ başladı. Bu harekat 9 Haziran günü sonuçlandı.
20 Haziran 1930’da, Çaldıran-Beyazıt telgraf tellerini kesen Hayderan aşiretinden Kör Hüseyin ve Emin Paşa oğulları Memo ve Nadir Zeylan, bucak merkezini bastılar. Ayaklanmacılar daha sonra Erciş ilçesini kuşattılar. Patnos da ayaklanmacıların denetimine geçti. Daha önce yakalanamayan asi Resul da ayaklanmacılara katıldı.
Ayaklanmayı İhsan Nuri Paşa(Paşa ünvanını Hoybun örgütü vermişti), Bro Hüseyin Telli, Şeyh Tahir ve Şeyh Abdulkadir yönetiyordu. Kör Hüseyin Paşa’nın amcazadeleri ve birkaç ayaklanmacı dışındaki ele geçirilemedi.
10 Ağustos günü harekata son verildi. Sürgünde bulunan ve gizlice Suriye’ye kaçan Hayderanlı aşiret reisi Kör Hüseyin Paşa, Barzaniler’den yardım istedi.
16 Ağustos 1930’da, Barzani şeyhi Ahmet liderliğindeki ‘Oramar/DAĞLICA Ayaklanması’ başlamıştı.
21 Temmuz günü kışlaya saldırı başlamış, Oramar sınır bölüğü ayaklanmacılarca kuşatılmıştı. Sınır bölgesindeki Herki ve Cırgi aşiretleri de Barzani’ye katıldılar.
Ahmet Barzani’nin Oramar saldırısını, kardeşi Mustafa Barzani’nin Ferhat Ağa’yı cezalandırmak için Oramar’a düzenlediği saldırı izledi. Hükümet kuvvetleri ile yerel milisler karşısında fazla dayanamayan Barzani kuvvetleri, İran topraklarına kaçtılar. Ayaklanmaya katılan Kürt liderleri de hükümetten af dilediler.
10 Ekim 1930’da, harekat tamamlanmıştı.’
Büyük Ağrı Ermeni isyanına giden süreç buydu…
Cumhuriyet Ağrı’da Ermeni İttifak Örgütü HOYBUN’la karşı karşıya idi ve Ermeniler büyük bir ayaklanmaya hazırlanıyordu…
BİLGETÜRK
TARİH : 1944 KIRIM TÜRKLERİNİN SÜRGÜNÜ
Karadeniz’in kuzeyinde Azak Denizi’nin güneyinde yer alan ve Karadeniz hâkimiyetinin sağlanmasında önemli bir rol oynayan Kırım Yarımadası, tarih boyunca çeşitli milletlere ev sahipliği yapmıştır. Oldukça stratejik bir öneme sahip olan bölgeye, başta Hunlar olmak üzere Alanlar, Hazarlar, Peçenekler, Kıpçaklar ve Tatarlar gibi birçok Türk kavminin de geldiği bilinmektedir. Özellikle Hazarlar ve Kıpçaklar, bölgede önemli bir etki bırakan Türk kavimlerindendir.
Kırım bölgesi, XIII. yüzyılda önce Cengiz Han’ın ardından da Altın Orda Devleti’nin kurucusu Batu Han’ın hâkimiyeti altına girmiştir. Bundan sonra bölgeye Tatar göçleri başlamış ve bölge, Tatarların sistemli bir şekilde yerleşimine sahne olmuştur. XIII. yüzyılın ilk yarısından itibaren bir Tatar yurdu haline gelen bölgede, Berke Han’ın Müslüman olmasıyla birlikte İslamiyet de yayılmaya başlamıştır. Neticede bölgenin sosyal, ekonomik ve kültürel yapısı üzerinde önemli değişiklikler meydana gelmiştir.
Altın Orda Devleti’nin yıkılmasından sonra ortaya çıkan hanlıklardan biri olan Kırım Hanlığı, 1438’li yıllarda Hacı Giray tarafından merkez Bahçesaray olmak üzere kurulmuş olup, anavatanı Kırım bölgesidir. Altın Orda Devleti’nin mirası olarak tarih sahnesine çıkan ve yaklaşık 300 yıl varlığını devam ettiren Kırım Hanlığı, özellikle Karadeniz’in kuzeyindeki siyasi gelişmelerde etkileyici ve belirleyici bir konuma sahip olmuştur (Özcan, 2005: 36). İlerleyen süreçte Kırım Hanlığı ile Osmanlı Devleti arasında da çeşitli münasebetler başlamış olup, özellikle bölgedeki Cenevizlilere karşı Osmanlı Devleti ile Kırım Hanlığı’nın işbirliği yaptıkları anlaşılmaktadır (Şahin, 2011: 45-46).
Hacı Giray’ın ölümünden sonra Kırım Hanlığı’nda başlayan taht kavgaları neticesinde, Karadeniz hâkimiyetini sağlamak isteyen Osmanlı Devleti, 1475’te Gedik Ahmet Paşa komutasındaki donanmasını bölgeye göndererek, Kırım sahillerini Cenevizlilerden almış ve bölge Osmanlı Devleti’nin eline geçmiştir. Diğer yandan taht kavgalarının ardından başa geçen Kırım Hanı Mengli Giray da Osmanlı tabiiyeti altına alınmış ve böylece Kırım Hanlığı için Kırım’ın Ruslar tarafından ilhak edildiği 1783 tarihine kadar yaklaşık üç asır devam edecek Osmanlı himayesi başlamıştır (İnalcık, 2002: 450-453).
Kırım Hanlığı, her zaman ve her yönden Osmanlı Devleti’nin yardımcısı konumunda olmuş, Kırım ordusu Osmanlı Devleti’nin yanında katıldığı seferlerde önemli hizmetlerde bulunmuştur. Osmanlı Devleti için, gelişen Rus tehlikesi karşısında Kırım Hanlığı’nın önemi giderek arttığı gibi, konumu itibariyle Avusturya ve İran’a karşı da kullanılabilecek bir durumda olması, Osmanlı Devleti’nin Kırım’la daha yakından ilgilenmesini gerekli kılmıştır (Gökbilgin, 1973: 8). Ancak, 1578 – 1606 yılları arasında Osmanlıların İran ve Avusturya ile giriştiği uzun savaşlar esnasında Kırım Hanlığı kuvvetlerinin sürekli olarak yardıma çağırılmasının Kırım’da savunma zaafını ortaya çıkarması, İran, Mısır gibi uzak yerlere sefere katılmaları sonucunda Rusya’nın saldırılarına karşı Kırım’ın açık hale gelmesi, Kırım Hanlarının Osmanlı kuvvetleri arasında sıradan bir kumandan gibi muamele görmeleri sıkıntı yaratmış, ciddi muhalefetlerin oluşmasına ve isyanlara neden olmuştur. Kırım Hanlarının seferlere bizzat katılmayıp kendi yerlerine veliahtlarını göndermesi, seferlerin uzun sürmesi ve yaklaşan kış şartları gibi sebeplerle geri dönmeleri sonucunda, görevden alındıkları görülmüştür. Osmanlı’nın Kırım ordusunu istediği yerde istediği süre kullanmak istemesi, Osmanlı’ya ne kadar ve ne zamana kadar güvenilir sorusunu gündeme getirdiği gibi, Osmanlı Sadrazamlarının, Kırım Hanlarına karşı protokol dışı hareketleri de kırgınlığa neden olmuştur. XVII. yüzyılda Osmanlı Devleti’nin iç karışıklıklarla uğraştığı ve zor günler geçirdiği dönemlerde, Kırım’daki Osmanlı nüfuzu da sarsılmış ve padişaha bağlı hanlar ile bunların muhalifleri arasında mücadeleler başladığı gibi, kuzeyde Ruslar da büyük bir tehdit haline gelmiştir. XVII. yüzyılın sonlarında Doğu Avrupa’daki güç dengelerinin değişmesi, Karlofça ve Azak’taki mağlubiyetler sonucunda Osmanlıların gerilemesi, Rusların güçlenmesi ve iç zaafiyetin artması gibi sebeplerle bu dönemde Kırım Hanlığı, ekonomik, siyasi ve kültürel alanlarda açıkça gerilemeğe başlamıştır (Karakuş, 2007: 36-37).
Rus Çarlığı, coğrafi konumu itibari ile önce Karadeniz’in kuzeyini ele geçirmek sonra da batıda Boğazlara ve Balkanlar’a, doğuda Kafkasya’ya hâkim olarak güneye inme siyasetini takip etmiştir. Jeopolitik konumu itibari ile Kırım, Rus topraklarının Karadeniz ve Akdeniz havzasına açılmasının tek yoludur (İpek, 2006: 27). Ayrıca Kırım, Rusya’nın Karadeniz’deki askeri ve ticari üssü olacağı gibi, aynı zamanda Rusya’nın, kendisine karşı mücadele eden Kuzey Kafkasya halklarını denizden kuşatmasına imkân sağlayacak stratejik bir noktadadır. Bu nedenle Rusya, Kırım’ı ilhak ederek, bölgede iktidarının kurulması ve daimi olması doğrultusunda hareket etmiştir (Çapraz, 2006: 59).
Kırım’ın Rusya’ya İlhakı
Timur’un, Altın Orda Devleti üzerine düzenlediği seferler sonucunda, Altın Orda Devleti’nin parçalanarak Kırım, Kazan, Astrahan, Nogay ve Sibir Hanlıklarına bölünmesi, bölgede önemli değişikliklere yol açmıştır. Ruslar üzerinde hâkimiyet kurarak, Rusların güneye inmesini engelleyen Altın Orda Devleti’nin yıkılması ve yerine kurulan hanlıkların kendi aralarındaki şiddetli mücadeleler, Rusların toparlanarak güçlenmelerine fırsat vermiştir. Neticede, giderek güçlenen Moskova Knezliği, XVI. yüzyıldan itibaren yeni bir siyasi güç olarak ortaya çıkmış, zamanla bölgenin siyasi dengesini değiştirebilecek bir nitelik kazanarak, Osmanlı Devleti için de bir tehlike unsuru haline gelmiştir. Nitekim Rusya’nın, 1552’de Kazan ve 1556’da Astrahan Türk Hanlıklarını ele geçirmesi, Kafkasya’ya doğru Rus ilerleyişinin ve aynı zamanda bölgedeki Türkleri asimile etmek için önce Hıristiyanlaştırma ve ardından Ruslaştırmaya yönelik Rus siyasetinin de başlangıcı olmuştur. Bölgeye, demografik yapıyı bozacak şekilde Rus nüfusunun yerleştirilmesiyle, sömürge politikasının da temeli atılmış, ardından Kafkasya’nın kuzeyden kontrolünü sağlamak, Kafkasya’da rahatça ilerleyebilmek ve Karadeniz’e inebilmek isteyen Rusya, Kırım’a yönelmiştir (Saydam, 1993: 10-11; Sertçelik, 1999: 395).[1]
Rusya için, Osmanlı Devleti’nin bir parçası olan Kırım’ı ele geçirmek kolay olmadığından, Kırım’ın Osmanlı’dan ayrılarak bağımsız olması için büyük çaba sarf etmiştir. 1768-1774 Osmanlı-Rus Savaşı bir dönüm noktası olup, Osmanlı Devleti’nin yenilgisi ile sonuçlanan bu savaştan sonra imzalanan 1774 – Küçük Kaynarca Antlaşması’nın üçüncü maddesi[2] ile Kırım, sadece dini bakımdan Halifeye bağlı sayılmış, siyasi bakımdan tamamen müstakil olmuştur. Böylece, şartlar olgunlaştığında Kırım’ı ilhak etmek amacını taşıyan Rusya, Küçük Kaynarca Antlaşması ile Osmanlı Devleti’nden ayrılan Kırım’ı kendi topraklarına katmak için fırsat kollamaya başlamış ve hanlığın idaresine mümkün olan her türlü müdahaleyi yapmaktan geri kalmamıştır. Bu doğrultuda, Kırım’da yapılan hanlık seçimlerine müdahale ederek kendi taraftarlarını başa geçirmek ve karışıklık çıktığı anda bölgeyi zapt etmek şeklinde özetlenebilecek bir politika izlemiştir. Nitekim, aradığı fırsat eline geçmiş ve Kırım’daki iç karışıklıktan yararlanarak, kendilerine yakın olan Şahin Giray’ın Kırım Hanı olmasını sağlamıştır (Saydam, 1997: 33-34; Bice, 1991: 31-35). Bu durumda, Kırım halkının Osmanlı Devleti’nden yardım istemesi üzerine Rusya, Şahin Giray’ı korumak amacıyla Kırım’a girmiştir. Rusya ile yeni bir savaş tehlikesinin baş göstermesi üzerine, Fransa’nın aracılığı ile Osmanlı Devleti ile Rusya arasında Aynalıkavak Tenkihnâmesi adı verilen yeni bir antlaşma imzalanmış (1779), buna göre Rusya Kırım’dan askerlerini çekmeyi, Osmanlı Devleti de Şahin Giray’ın hanlığını kabul etmiştir. Ancak Kırım Hanı Şahin Giray’ın Rusya ile birlikte hareket etmesi, Kırım halkının tepkisine ve isyanına neden olmuştur. Nitekim çok geçmeden Kırım’da ortaya çıkan hanlık mücadelelerini fırsat bilen Rusya, kendi desteği ile han olan Şahin Giray’a karşı ülke çapında tepkiler ve protestolar doğunca, burayı ilhak ettiğini duyurmuştur. Böylece, Osmanlı Devleti’nin bu sıradaki buhranlı döneminden faydalanan Rusya, 1783’te Kırım’ı işgal etmiştir. Kırım’ın kaybını içine sindiremeyen Osmanlı Devleti, 1787 yılında Rusya’ya savaş açmış, ancak Avusturya’nın da Rusya ile ittifak yaparak katıldığı bu savaşı kaybetmiştir. Savaş sonunda imzalanan 1792-Yaş Antlaşması ile Kırım’ın Rusya’ya ait olduğu, Osmanlı Devleti tarafından resmen tasdik edilmiştir (Şahin, 2011: 56-58).
Kırım’da Rus Sömürge Siyaseti
Rusya, Kırım’ın ilhakından sonra bölgede iktidarının yerleşmesi ve kalıcı olması için hemen harekete geçmiş, bölgenin idaresi, nüfusu, toprak sistemi ve kültürel alanlarında reformlar yapmıştır (Çapraz, 2006: 59). Kırım’daki Türk kimliğini ve Türk izlerini silmek amacıyla, öncelikle yer isimlerini değiştirme yoluna gitmiştir. Buna göre; Kırım “Tavrida”, Akmescid “Simferopol”, Gözleve “Yevpatoriya”, Kefe “Feodosiya” ve eski bir Tatar köyü olan Akyar üzerine yeni kurulmuş olan liman şehri de “Sivastopol” olarak isimlendirilmiştir. Diğer yandan Kırım’ı, Rus anavatanının gerçek ve bölünmez bir parçası haline getirebilmek amacıyla Kırım Devleti’ne, han sülalesine, ülkeden kaçan ya da sürgüne gönderilenlere ait olan Kırım toprakları müsadere edilerek, Ruslara verilmiş veya satılmıştır. Araziler üzerinde bulunan ve gerçek sahibi olan insanlar dikkate alınmamıştır. Kırım Hanlığı döneminde toprak satışları yazılı belgelerden ziyade geleneksel usullere dayandığından ve mevcut yazılı belgelerin çoğunluğu karışıklık ortamında kaybolduğundan, Kırım Türkleri toprakların kendilerine ait olduğunu ispat edememişler ve toprakları ellerinden alınarak topraksız bir hale getirilmişlerdir. Sonuçta, Kırım’ın ilhakından sonra başta Rus ve Ukraynalılar olmak üzere çok sayıda Ermeni, Rum, Yahudi, Bulgar, Sırp, Alman, Leh ve diğerleri Kırım’a yerleştirilmiş ve böylece 1850’lere gelmeden kolonistlerin toplam nüfusu 70.000’i geçmiştir. 1917’ye kadar en az yirmi iki millete mensup kolonist Kırım topraklarına yerleşmiş olup, Rus kolonizasyonunun ve Kırım Tatar göçlerinin boyutlarına bağlı olarak, Kırım’ın yerli olmayan nüfusu artık çoğunluk haline gelmiştir (Kırımlı, 1996: 5-11; Başer, 2010: 36-38; Çapraz, 2006: 62-64). Görüldüğü gibi Rusya, Kırım’ı ilhak ettikten sonra burada müstemleke siyaseti takip ederek yerli adli, idari ve eğitim kurumlarını lağvetmiş, kültürel değerleri tahribata uğratmış, yerli halka sosyal ve dini tehditler koymuştur. Bu siyaset, Kırım Türklerinin bu dönemden itibaren başlayan ve belirli aralıklarla 1900’lü yıllara kadar devam eden kitlesel göç hareketlerinin de başlangıcını oluşturmuştur (Arıkan, 1994: 20-21). Kırım’ın Rusya’ya ilhakından sonra, XVIII. yüzyılın sonlarına doğru, Kırım Hanlığı nüfusunun üçte ikisi Osmanlı topraklarına göç etmiş olup, Kırım’ın nüfusu yaklaşık olarak 100.000 kişi azalmıştır (Grigoriantz, 1999: 75-81).
Rusya, Kırım ve Kafkas toplumlarını ilk aşamada Hıristiyanlaştırma, ikinci aşamada ise Ruslaştırma politikası doğrultusunda; Müslüman veya putperest olan yerli halkı baskı, şiddet, propaganda veya menfaat yoluyla Hıristiyanlaştırmaya çalışmak, ticaret ve ulaşım merkezlerine Rus göçmenlerini iskân ederek yerli halka karşı üstünlük kurmalarını sağlamak, yerli halkı Rus göçmenlerinin yararına angaryaya zorunlu kılmak, ellerindeki tarım aletlerine ve hayvanlarına el koymak, yerli halka ait verimli arazileri, verimsiz ve kurak arazilerle değiştirerek, bunları Rus göçmenlerine tahsis etmek şeklinde sıralanabilecek uygulamalarda bulunmuştur. Karşı çıkanları ise katliam, devlet terörü ve sürgün yolu ile yani asimilasyon ve soykırım uygulayarak sindirmeye çalışmıştır (İpek, 2006: 31; Gözaydın, 1948: 68-70; Başer, 2010: 36).
Kısacası, XVIII. yüzyılda ve XIX. yüzyılın başlarında devam eden Osmanlı-Rus mücadelesi, Rusya’nın Kırım ve Kafkasya’yı işgal etmesi ile sona ermiştir. Rusların Kırım’ı istila etmelerinden sonra, göç ve sürgüne gönderme başta olmak üzere, Rus yayılmacılığının bir yöntemi olarak çeşitli politikalar uygulanmaya başlanmıştır. Kırım ve Kafkasya bölgelerinde Müslüman nüfus çoğunluğu oluşturduğundan, işgal edilmiş olan bu bölgelerdeki nüfusun demografik dönüşümü “Rus Sömürge Siyaseti”nin ana unsurunu teşkil etmiştir. Bu siyasetin usulü ise; Müslümanların bölgeden sürülmeleri, alternatif olarak bu bölgelere Hıristiyanların yerleştirilmesi şeklinde olup, bu sadece savaş döneminde değil, barış döneminde de aktif bir biçimde gerçekleştirilmiştir. Ruslar, Türklerle yaptıkları her barış anlaşmasında Müslümanların Osmanlı Devleti’ne gönderilmesini, buna karşılık, Hıristiyanların da Rusya’ya göç ettirilmesini içeren maddeyi anlaşmaya dâhil ettirmeye çalışmışlardır (Firuzoğlu, 1999: 687; Sarısır, 2006: 63). Sonuçta, 1783’te Kırım’ın Rusya’ya ilhakından hemen sonra Kırım ve Kafkasya’dan Osmanlı Devleti’ne göçler başlamış ve bazen hızlanarak, bazen de yavaşlayarak yıllar boyunca devam etmiştir.
Kırım’dan Osmanlı Topraklarına Yönelik Olarak Yapılan Göçler
1783 yılında Kırım’ın Rusya’ya ilhak olunmasıyla birlikte, Kırım Türkleri için yıllarca devam edecek olan esaret, göç ve sürgün yılları da başlamıştır. Kırım’ın Rusya’ya ilhakından hemen sonra, Müslüman halkın yaşadığı tedirginlik ve Rusya’nın burada yaşayan Müslüman halka yönelik olarak takip ettiği Hıristiyanlaştırma ve Ruslaştırma politikaları sonucunda, belirli dönemlerde olağanüstü rakamlara ulaşan ve hiç kesintisiz olarak sürekli devam eden bir süreç halinde, Kırım’dan Anadolu’ya ve o dönemde Osmanlı hâkimiyeti altında bulunan Balkanlar’a kitle göçleri başlamıştır.
Aslında 1783 tarihinden önce de Kırım’dan Osmanlı topraklarına yönelik göçler olmuştur. 1771 yılında Kırım’da yaşayan Müslüman halkın, Rusya’nın çeşitli baskıları neticesinde göç etmek zorunda kalması örneğinde de görüldüğü gibi bu yıllarda başlayan göçlerden sonra, 1782’de Rus Generali Potemkin’in 30.000 Kırım Türkünün ölüm emrini vermesi ile göç edenlerin sayısı sürekli artış göstermiş ve sonraki süreçte de kitleler halinde göçler devam etmiştir (Saydam, 1999: 677; Pinson, 1972: 37-38; Sarısır, 2006: 63; Koçak, 2014: 1-2). 1783 sonrasında 1785-1788, 1789-1790, 1792-1793, 1802-1803, 1812-1813 ve 1830’lu yıllarda göç dalgaları yaşanmıştır. Rusya, Kırım Türklerini Osmanlı Devleti’nin işbirlikçisi olarak kabul ettiğinden, yapılan her savaş halkın üzerindeki Rus baskısını arttırmış ve göç dalgalarını da beraberinde getirmiştir. Dolayısıyla, göç dalgalarının genel olarak Osmanlı-Rus Savaşlarının hemen ardından yaşandığı dikkat çekmektedir[3]. En büyük göç dalgası ise, 1853-1856 Kırım Savaşı’nı takiben on yıl içerisinde olmuştur. 1860-1861 göç dalgasından sonra 1874, 1890 ve 1902 yıllarında da göç dalgalarının devam ettiği görülmektedir (Gözaydın, 1948: 70-86; Kırımlı, 1996: 11-16; Mc Carthy, 1995: 14-20; Başer, 2010: 31; Ilyina, 2014: 17-20). Kısacası Rusya’nın izlemiş olduğu baskı ve asimilasyon politikası neticesinde Kırım Türklerinin Osmanlı topraklarına yönelik göç hareketlerinin, özellikle 1856-1857, 1860-1862, 1864-1865 yılları arasında büyük ivme kazandığı, diğer zamanlarda da inişli-çıkışlı olarak devam ettiği anlaşılmaktadır (Saydam, 1997: 81; Çapraz, 2006: 60-61).
Kırım Türklerinin doğrudan Anadolu’ya yaptıkları göçlerin dışında, aslında çok fark edilmeyen ve Rumeli’den Anadolu’ya doğru yapılan ikinci bir göçleri daha vardır. Buna göre; XIX. yüzyılın ortalarına kadar özellikle 1860’larda yapılan göçlerle Kırım muhacirleri Osmanlı Devleti’nin çeşitli bölgelerine ve aynı zamanda Rumeli bölgesine de iskân edilmişlerdir. Ancak Rumeli bölgesine iskân edilen Kırım muhacirleri, daha vatanlarından ayrılalı yirmi yıl bile olmadan, bu bölgelerin kaybedilmesiyle, kendilerini tekrar Hıristiyan idaresi altında bulmuşlar ve sonuçta bu insanların büyük çoğunluğu ikinci bir göçe yani Rumeli’den Anadolu’ya göçe başlamışlardır. Özellikle 1878 sonrasında Bulgaristan, Yunanistan ve Makedonya gibi bölgelerden Anadolu’ya gelen muhacirlerin içerisinde Kırım Türkleri de yer almıştır (Karpat, 2010: 162-163; Halaçoğlu, 1995: 29-45; İpek, 1999:150-154)[4].
Rusya’nın Kırım’ı ilhakından itibaren Kırım’dan ne kadar nüfusun göç ettiğine dair çelişkili bilgiler mevcuttur. İşgalden yüzyılın sonuna kadar geçen süre zarfında bu sayının 80.000 olduğu (Fısher, 2009: 128) belirtilirken, 1785’ten 1800 yılına kadar olan göçlerde göç edenlerin sayısının 300.000’den fazla olduğu ve bu rakamın o dönemde toplam nüfusun yaklaşık yüzde 35’ini oluşturduğu da verilen rakamlar arasındadır (Gözaydın, 1948: 71; Karpat, 2003: 108-109; Erkan, 1996: 9-10). Kırım’daki Rus hâkimiyetinin ilk on yılı içerisinde Kırım Türklerinin %75’inin göç ettiği (Kırımlı, 1996: 14) belirtilirken, 1860 yılında ise 100.000 kadar Kırım Türkünün göç ettiği (Pinson, 1972: 47), böylece 1850’de 275.000 olarak tahmin edilen Kırım’daki Türk nüfusunun 1860’da 194.000’e düştüğü sanılmaktadır (Fısher, 2009: 129). 1860-1862 yılları arasında göç edenlerin sayısı 227.361 olarak verilirken (Gözaydın, 1948: 84), Kırım Savaşı ile 1860 yılı arasında göç edenlerin sayısının 141.667 kişi olduğu dikkate alındığında 1862’ye kadar göç edenlerin sayısının yaklaşık olarak 369.000 kişiye ulaştığı anlaşılmaktadır (Saydam, 1997: 86). Diğer yandan Kemal Karpat, 1783’ten 1922’ye kadar uzanan süreçteki göçmen sayısını 1.800.000 olarak tahmin etmiştir (Karpat, 2010: 163). Dönemin şartları gereği, göç edenlerin sayısı hakkında kesin rakamlar vermek oldukça zordur[5].
Kırım’dan Osmanlı Devleti’ne yönelik göçler Birinci Dünya Savaşı’na kadar ferdi boyutlarda da olsa devam etmiştir. 1920’li yıllara gelindiğinde ise kesin olarak Bolşevik yani Sovyet Rusya’nın hâkimiyeti altına giren Kırım’a yönelik izlenen asimilasyon siyaseti neticesinde yaklaşık 10.000, 1930’lu yılların başında ise Stalin’in Türk pasaportu taşıyanları sınır dışı etmesiyle yaklaşık 5-10 bin Kırım Türkü Türkiye’ye gelmiştir. Ayrıca, İkinci Dünya Savaşı sırasında “doğu işçisi” sıfatı ile Almanya’ya götürülen veya esir düşen Kırım Türklerinden, Orta Avrupa’daki mülteci kamplarından kurtulabilen birkaç bin kişi de 1940’lı yılların sonlarında Türkiye’ye gelmiştir. 1944 yılında Kırım Türklerinin topyekûn olarak Orta Asya ve Urallar’a sürülmesi nedeniyle Türkiye’ye göç etmeleri pek mümkün olmamakla birlikte, yine de dolaylı olarak göçlerin devam ettiği anlaşılmaktadır. Özellikle bu göçler, XX. Yüzyılın ikinci yarısı boyunca Romanya ve Bulgaristan’daki Kırım Türklerinin bazen toplu bazen de münferit olarak göç etmeleri şeklinde devam etmiştir (Şahin, 2011: 111).
Kısacası, yukarıda da bahsedildiği üzere, Çarlık Rusya döneminde Kırım’da, toprak yağmaları, müsadere, katliamlar, sürgün, kolonizasyon, iktisadi ve dini baskılarla halkı göçe zorlayarak Kırım’ı öz sahiplerinden ayırma şeklinde sıralanabilecek politikalarla kendini gösteren Rus yayılmacılığı neticesinde, işgalden yaklaşık yüz yıl sonra Kırım Türklerinin % 47’si topraksız kalırken, binlerce Kırımlı da Kırım’ı terk etmek zorunda kalmıştır (Arıkan 1994: 13-14; Sarısır, 2006: 67).
Kırım’da Sovyet Hâkimiyeti ve Kırım Türklerine Yönelik Uygulamalar
Rusya’da yaşanan 1917 Bolşevik İhtilali neticesinde Çarlık Rusya’nın yıkılmasıyla, Kırım Türklerinin de milli-kurtuluş hareketleri başlamış ve giderek hızlanmıştır. Bu doğrultuda Kırım Türklerinin milli-kültür muhtariyeti ilan edilerek, Kırım Türklerinin Kurultayı’nın kararı ile “Kırım Demokratik Cumhuriyeti” ilan edilmiştir. Ancak bu devlet uzun ömürlü olamamıştır. 1917 İhtilali’nden sonra Rusya’da, 1921 yılından itibaren idari değişiklikler yapılarak, devlet teşkilatı yeniden organize edilmiş ve eski Rusya Çarlığı, on beş cumhuriyetten oluşan Sovyet Sosyalist Cumhuriyetleri Birliği haline getirilmiştir. Kırım’da ise 1917-1918 yıllarında Kırım Türklerinin Kurultayı’nın kararı ile ilan edilen Kırım Demokratik Cumhuriyeti, Bolşevikler tarafından ortadan kaldırılmıştır. Ardından, İhtilalin liderlerinden olan Lenin, bir yandan Kırım halkının mukavemetini kırmak, diğer yandan da Rusya’daki bütün Müslümanların sempatisini kazanmak için, 18 Ekim 1921’de “Kırım Muhtar Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti (MSSC)” adıyla, Rusya Sovyet Federal Sosyalist Cumhuriyeti’ne bağlı bir cumhuriyet kurmuştur. Böylece, görünüşte Kırım Türklerinin milli muhtariyetlerini tanıyan bu Cumhuriyet, sadece bir göz boyamadan ibaret olup Rusya’ya bağlanmıştır. Halklara özgürlük vaadinde bulunan ve milletlerin ezilmişliklerine son verileceği şeklinde açıklamalarla taraftar toplayan Sovyet yönetimi, rejimlerinin yeni olmasından dolayı halkların isyan etmesinden çekindikleri için, otoriteyi tesis edene kadar gerçek amaçlarını saklamış, hoşgörülü ve özgürlükçü görünmüştür. Diğer yandan yeni sisteme göre bir takım yeni kurumlar oluşturulurken, ekonomik hayata da bazı uygulamalar getirilmiş, mülkiyet hakkı kaldırılmıştır (Arıkan, 1994: 22-23; Kalkan, 2007: 170; Monteil, 1992: 34-36). Bu yıllar, Kırım Türkleri için büyük baskı ve sıkıntıların yaşandığı dönemler olmuştur.
İster Çarlık, ister Bolşevizm ya da Komünizm rejimi olsun, Rusların Kırım Türklerine yönelik “yok etme” politikası hiçbir dönem değişmemiştir. Sovyet Rusya’nın hâkimiyeti altına giren Kırım’da Sovyet rejimi, Çarlık döneminde olduğu gibi Kırım’ın Ruslaştırılması ve Kırım Türklerinin tedricen yok edilmesi politikası doğrultusunda hareket etmiş ve bunu da; kültür yoluyla tasfiye, yok ederek tasfiye, içten ve dıştan zor kullanarak sürgün etme yoluyla tasfiye metotlarını kullanarak gerçekleştirmeye çalışmıştır. Sovyet Rusya’nın Kırım Türklerine yönelik başlatmış olduğu topyekûn imha siyasetini şu şekilde özetlemek mümkündür (Hablemitoğlu, 2002: 35-38; Arıkan, 1994: 23-24; Bektöre, 1990: 8-9; Kırımlı, 2002: 458-461)[6]:
· 1920’de Kırım’ın Bolşeviklerin hâkimiyeti altına girmesinden sonra, öncelikle Milli Hükümet Başkanı Çelebi Cihan’ın, ardından diğer Türk aydınlarının katledilmeye başlamasıyla, Kırım Türklerine yönelik imha siyasetleri hız kazanmıştır. Bu doğrultuda iktidara getirilen Macar komünisti Bela Kun’un, korku ve dehşet siyaseti neticesinde 60-70 bin Türk kurşuna dizilmiş veya Sibirya’ya sürgüne gönderilmiştir.
· Sovyet Rusya’nın Kırım Türklerine yönelik topyekûn imha siyaseti, Sovyet Hükümetinin uygulamış olduğu iktisat politikaları neticesinde ortaya çıkan suni kıtlıkla devam etmiştir. 1921 Kasımından 1922 Haziranına kadar devam eden açlık sonucunda, Sivastopol nüfusunun %11’i, Bahçesaray nüfusunun %55’i hayatını kaybetmiş, yaklaşık 100.000 kişi ölmüş, Kırım’ın nüfusu %21 oranında azalmış, 50.000 kişi de Kırım’dan göç etmiştir. Hayatını kaybedenlerin %60’ını Türkler oluşturmuştur.
· 1923-1927 yılları arasındaki beş yıllık süreçte ise, Kırım’ın muhtariyet haklarını korumak amacıyla harekete geçen 3500’den fazla Türk aydını kurşuna dizilmiş ya da sürgüne gönderilmiştir.
· Ardından 1929-1930’lu yıllarda yaşanan çiftçiliğin zorunlu kollektifleştirilmesi[7] faaliyetleri neticesinde, 40-50 bin Kırım Türk’ü Sibirya ve Urallar’ın işçi kamplarına sürgüne gönderilmiş, bunların büyük çoğunluğu buralarda hayatını kaybetmiştir.
· Sovyet Rusya’nın imha siyasetine karşılık, 1929’da çıkarılan Alakat İhtilali’nin çok kanlı bir şekilde bastırılması neticesinde, binlerce Kırım Türkü kurşuna dizilmiş ya da sürgüne gönderilmiştir.
· Sovyet Rusya’nın, zorunlu kollektifleştirme, Kırım mahsulüne ve hayvanlarına el koyma faaliyetleri neticesinde 1931-1933 yılları arasında yaşanan açlıkla birlikte yaklaşık 7 milyon insan hayatını kaybetmiştir.
Toplu imha siyaseti doğrultusunda yukarıda saydığımız katliamları gerçekleştiren Sovyet Rusya, bunlarla yetinmeyerek, Kırım Türklerine yönelik maddi ve manevi imha faaliyetlerine devam etmiş, 19311936 yılları arasında Müslüman din adamlarının tasfiyesine başlamıştır. Bütün dini önderler “sosyal parazit” ilan edilmiş, milliyetçilik ve ihtilal aleyhtarlığı ile suçlanan binlerce aydın ve din adamı, idam ya da sürgün edilmiş, camiler ve medreseler kapatılmıştır. “Sovyetleştirme” çalışmaları altında, Kırım Türklerinin milli edebiyat, folklor çalışmaları yasaklanmış, milli yaşayış, kültür ve aile geleneklerinin yok edilmesi yolunda hareket edilmiştir (Paksoy, 1991: 74-75; Kalkan 2007: 170-171)[8]. Sovyet Rusya’nın geliştirdiği “Milliyetler Politikası” stratejisine bağlı olarak, halkların özgün tarih ve dilleri inşa edilerek, diğer Türkî halklarla bağlarının koparılması ve farklılaşmaları amaçlanmıştır (Aksakal, 2009: 24; Monteil, 1992: 126-127).
Bolşeviklerin Kırım’a hâkim oldukları 1921-1941 yılları arasındaki 20 yıllık süreçte, Kırım’ın 1917 yılındaki Türk nüfusunun yarısı imha edilmiş ya da sürülmüştür (Hablemitoğlu, 2002: 37). Sovyet Rusya’nın Kırım Türklerine yönelik imha hareketleri sonraki süreçte de artarak devam etmiş ve İkinci Dünya Savaşı yıllarında en acımasız şekilde, toplu sürgünler yoluyla uygulanmıştır.
Görüldüğü gibi, Rus yayılmacılığının bir yöntemi olarak kabul edilen ve Rus egemenliği altında yaşayan Müslümanların varlığı sorununa kesin çözüm getirecek tek çıkar yol olarak görülen “sürgüne gönderme politikası” ilk olarak Kırım’da uygulanmış ve sonraki yıllarda da sürgün politikası Ruslar tarafından etkin olarak kullanılmıştır. Ruslar, Kırım’daki uygulamalardan sonra, Kafkaslardaki işgalleri sırasında da sürgün politikasını etkili bir şekilde uygulamış olup Çerkes, Abaza, Ahıska, Çeçen, Kalmuk sürgünleri bu duruma örnek olarak gösterilebilir (Mc Carthy, 1995: 19; Kolukırık, 2011: 168).
1944 Sürgünü
Batı ve İslam kaynaklarında çeşitli şekillerde geçen sürgün kelimesi, Arapça’da “nefy, menfî, menfâ” olarak gösterilirken (Develioğlu, 1986: 734, 979), Türkçe’de ise sürmek fiilinden yapılmış bir isim olarak geçmektedir. Ceza olarak belli bir yerin dışında oturtulan kimse, anlamına gelen sürgün kelimesi uzaklaştırmak, kovmak anlamlarında kullanılmaktadır (TDK, Türkçe Sözlük, 1983: 1099). Sürgün kelimesi; “Kendi ülkesinden, malından, mülkünden, kültüründen, sosyal yaşantısından, ailesinden ve mensup olduğu toplumdan koparılma” (Sağır, 2012: 358-359) şeklinde veya “bir kişinin politik ya da adî suçlar nedeniyle, genel otoriteler tarafından ülkesinden zorla ya da rızasıyla geçici ya da daimi olarak uzaklaştırılarak cezalandırılması” (Sarısır, 2006: 42-43) gibi çeşitli şekillerde tanımlanmıştır.
Tarih boyunca, farklı coğrafyalarda farklı birçok milletin ya da topluluğun zorunlu göçler ve sürgünlerle karşı karşıya kaldıkları bilinmektedir. Ancak, özellikle XIX. ve XX. yüzyıllarda, başta siyasi olmak üzere çeşitli nedenlerden kaynaklanan kitlesel sürgün hareketlerine en çok maruz kalan toplulukların başında, Müslüman-Türk unsurların yer aldığı görülmektedir[9]. Kırım Türkleri de bu uygulamaya maruz kalmış ve büyük acı ve kayıplar yaşamış Müslüman-Türk unsurların başında gelmektedir.
1940’lı yıllarda birçok halka yönelik olarak uygulanan kitlesel sürgünler, Sovyet Rusya tarihinin en karanlık dönemleridir. Sovyet Rusya’nın zorunlu göç ve sürgün politikasının temelinde[10], ilk dönemlerde, Sovyet Rusya topraklarında yaşayan bütün ulusları eşit ve adil bir sistem etrafında birleştirme düşüncesi yer almıştır. Bu politika ile her Orta Asya devletinin ya da özerk bölgenin kendi ulusal kimliğini oluşturması ve diğerlerinden farklılaştırılması amaçlanarak, böylece bu devletlerin, dönemin sosyolojik yapılanmasına yaklaştırılması da istenmiştir. Ancak halkın kendi kimlik, töre, anlayış ve kültürünü koruma yönünde gösterdiği direnç neticesinde bu politika tam anlamıyla istenilen sonucu vermemiştir. Bu durumda, bunlara direnen aydınlar ortadan kaldırılırken, topluluklar da çeşitli bahanelerle sürgün edilmişlerdir (Sağır, 2012: 370-371; Ilyina, 2014: 27). Sovyetler Birliği’ne karşı sadakatsizlikle suçlanan ve kendilerine hiçbir şekilde savunma hakkı tanınmayan, çoğunlukla Sovyetler Birliği’nin Asya kısımlarına zorunlu göçe tabi tutulan bu halklar arasında Kırım Türkleri de yer almıştır (Krindaç vd., 1993: 12). Kırım Türklerine yönelik uygulanan fiziki ve kültürel imha hareketlerinin istenilen sonucu vermemesi üzerine, Kırım Türklerini topyekûn sürgün etme planları yapılmıştır. 11 Mayıs 1944’te Stalin tarafından imzalanan ve Kırım Türklerinin son ferdine kadar Kırım’dan sürülmesini emreden karardan sonra Kırım Türkleri için asıl büyük felaketler başlamıştır (Kırımlı, 2002: 462 ; Koçak, 2014: 2).
Tablo 1: SSCB’de Sürgün Edilen Halklar ve Sayıları
|
Kaynak: Seyit Tuğul (2003). SSCB’de Sürgün Edilen Halklar, İstanbul: Chiviyazıları Yay. s.176. Tablo 2: SSCB’de Sürgün Edilen Halkların Sürgün Yerleri ve Sayıları
| SURGUNE GÖNDERİLEN | SAYILAR |
| YERLER | |
| Kazakistan | 890.698 |
| Özbekistan | 179.992 |
| Kırgızistan | 120.858 |
| Kemerova Bölgesi | 129.423 |
| Sverdlovsk Bölgesi | 113.746 |
| Krasnoyarsk Bölgesi | 112.316 |
| Novosibirsk Bölgesi | 92.968 |
| Tomsk Bölgesi | 83.276 |
| Tümen Bölgesi | 56.611 |
| Çelyabinsk Bölgesi | 51.865 |
| Omsk Bölgesi | 44.767 |
| Altay Bölgesi | 35.381 |
Kaynak: Seyit Tuğul (2003). SSCB’de Sürgün Edilen Halklar, İstanbul: Chiviyazıları Yay. s.176-177.
Yukarıda da bahsedildiği üzere, Sovyet Rusya’nın Kırım Türklerine yönelik çeşitli şekillerde uyguladığı toplu imha siyaseti neticesinde Kırım Türklerinin sayısı oldukça azalmış[11] (Fisher, 1980: 6) ve Kırım, İkinci Dünya Savaşı çıktığı zaman, bir Slav bölgesi haline gelmiştir.
İkinci Dünya Savaşı öncesinde hem Almanlar hem de Ruslar Kırım’a dair çeşitli planlar yapmışlardır. Almanlar, Kırım’ı Almanlarla iskân edip bölgeyi Alman subayları için bir tatil beldesi yapmayı ve İtalyanlarla ihtilaf halinde oldukları Güney Tirol Almanlarını buraya yerleştirmeyi planlarken, Ruslar da bilindiği gibi, bölgeyi Türklerden temizlemeyi planlamışlardır. Her iki amacın gerçekleşebilmesi için de bölgede yaşayanların sürgün edilmesi gerektiğine inanmışlardır (Özcan, 2005: 66; Fisher, 1980: 6).
İkinci Dünya Savaşı’nın başlamasının ardından binlerce Kırım Türkü Sovyet Rusya tarafından askere alınarak, Kızıl Ordu saflarında cepheye sürülmüştür. Savaşın başlamasından yaklaşık iki yıl sonra Kırım’a girmeye başlayan Alman ordusunun Kırım’a hâkim olması üzerine, bölgeyi Almanlara teslim eden Ruslar, bölgeden çekilirken büyük bir katliama girişmişlerdir. Karasubazar şehrinde, şehir hastanesini ateşe vererek kendi askerlerinin de içinde bulunduğu hastaları diri diri yakmışlar, Akmescit’te şehir hapishanesinde bulunan tutukluları kadın-erkek ayırımı yapmadan kurşuna dizmişler, rastladıkları her yerde sivil halka ateş açarak öldürmüşler, geride Almanlara yardım edebilecek bütün unsurları temizlemeyi hedefleyerek binlerce masum insanı katletmişlerdir (Arıkan, 1994: 34-36; Bektöre, 1990: 10; Özcan, 2002)[12].
Almanların Kırım’a girmesinden sonra, Almanları kurtarıcı sanan Kırım Türkleri, ellerindeki imkânlar doğrultusunda onlara yardım etmişlerdir. Vatanlarının Sovyet hâkimiyetinden kurtarılarak bağımsız bir devlet kurmak, maddi ve manevi hak ve hürriyetlerine kavuşmak isteyen Kırım Türklerinden bir kısmı bu amaçla, Alman ordusu bünyesinde kurulan “Gönüllü Nefs-i Müdafaa Taburları” denilen askeri taburlarda yer almıştır. Gönüllü Nefs-i Müdafaa Taburlarında yer alan Kırım Türklerinin sayısı tam olarak bilinmemekle birlikte, bu sayı Alman askeri belgelerine göre 9255 kişi olarak bildirilmektedir. Ruslar ise bu sayının yirmi bin kişi civarında olduğunu iddia ederek, Kırım Türklerine yönelik yapmış oldukları baskıyı haklı gösterme gayreti içerisinde olmuşlardır (Hablemitoğlu, 2002: 43-47; Fısher, 1980: 6-7; Özcan, 2005: 6875; Williams, 2002: 328-329).
Kırım’da 1941-1944 yılları arasında Alman işgali yaşanmıştır. Alman ırkını “en üstün ırk” olarak kabul eden Naziler, işgal ettikleri diğer bölgelerde yaptıkları gibi, Kırım’da da halkı “üstün” ve “üstün olmayan ırk” şeklinde ayırmışlar ve “aşağı ırk” saydıkları halklara karşı etnik temizlik başlatmışlardır. Dolayısıyla, Kırım Türkleri için bu dönemde de fazla bir değişiklik olmamış, onlar da diğer Sovyet halkları kadar Nazi Almanya’sının zulüm ve sömürüsüne uğramışlardır (Tuğul, 2003: 157-158, 162). Bu dönemde Kırım Türklerine sadece dini ve kültürel hayatta kısmi serbestlik tanınırken, siyasi, idari ve sosyal hayatta herhangi bir hak tanınmamıştır. Yani Almanların Kırım’a gelmeleri Kırım Türkleri için bir çözüm getirmemiş, Kırım Türkleri iki ateş arasında kalmıştır. Almanlar, Sovyet ordusuna karşı Kırım Türklerinden faydalanabilmek için harekete geçmişler, zorla gönüllü olarak Alman ordusuna askere almaya, gelmeyenleri veya desteklemeyenleri Almanya’ya çalışma kamplarına göndermeye ya da esir kamplarında toplayarak salgın hastalık ve açlıktan yok etmeye başlamışlardır. Almanlar, Kırım Türklerinden faydalanarak Sovyetlere karşı sınır birlikleri kurarken, aynı şekilde çok sayıda Kırım Türkü de Ruslar tarafından Almanlara karşı en ön saflarda istihdam edilmiş ve savaşta, aynı milletin insanları iki düşman ordu saflarında birbirlerine karşı savaştırılmıştır (Kırımlı, 2002: 461; Bektöre, 1990: 10-11).
Sovyet birliklerinin 8 Nisan 1944’te başlayan saldırıları neticesinde Alman orduları geri çekilmiş ve Kırım, 10-25 Nisan 1944 tarihinde Ruslar tarafından yeniden işgal edilmiştir. Rusların yeniden Kırım’a hâkim olmalarıyla birlikte, Kırım Türkleri için asıl felaketler bundan sonra başlamıştır.
Ruslar Kırım’ı yeniden işgal ettikten sonra “Almanlarla işbirliği yaparak, Ruslara karşı savaştıkları ve vatana ihanet ettikleri” gerekçesi ile Kırım Türklerine çok ağır baskılar uygulamışlar ve kitle halinde katletmeye başlamışlardır. İki kişinin ifadesi ya da ihbarı, herhangi bir kimseyi Almanlarla işbirliği ile suçlamaya ve ölüme mahkûm etmeye yeterli olup, bu kimseler derhal katledilmiştir. O dönemde Akmescit şehrinin sokaklarındaki ağaçlar darağacı olarak kullanılırken, cadde ortasında toplu kurşuna dizme şeklindeki katliamlar sonucunda binlerce Kırım Türkü öldürülmüştür (Arıkan, 1994: 37-38). Almanlarla işbirliği yaptıkları gerekçesi ile vatan haini ilan edilen Kırım Türklerine yönelik tarihin en büyük soykırımlarından biri, Stalin’in 11 Mayıs 1944’te imzaladığı, bütün Kırım Türklerinin sürülmesini emreden karardan sonra başlamıştır.
Kırım Türklerinin sürgünü, 2 Kasım 1943 gecesi bütün Karaçay Türklerinin anavatanlarından sürgün edilmeleri ile başlayan bir sürecin halkasıdır. Stalin’in, güvenilmez olarak gördüğü Türk unsurları Kırım’dan uzaklaştırma, Kırım-Kafkasya-Türkiye arasında oluşabilecek yakınlıkları önleme, bölgeyi tamamen Slavlaştırma ve Kırım’ı stratejik bir üsse çevirebilme amacıyla, tüm Türk halklarını Kırım ve Kafkasya’dan sürme politikasının bir gereğidir (Arıkan, 1994: 41; http://hayatibice.net)[13].
Kırım Türklerinin topyekûn sürgün edilmesi olayı, Sovyet ordusunun Kırım’a girmesinden iki ay sonra gerçekleştirilmiştir. Devlet Güvenlik Komitesi (GKO)’nin onayı ile Kırım Türklerinin aileleri ile birlikte topyekûn Kırım’dan çıkarılmasına ve “özel sürgünler” olarak, Özbekistan’ın belirlenen bölgelerinde sürekli ikamete tabi tutulmalarına karar verilmiştir. Sürgün edilecek olanların yanlarında kendi özel eşyalarını, elbiselerini, günlük demirbaş eşyalarını ve aile başına 500 kg. erzak almalarına izin verileceği belirtilmiştir (Tuğul, 2003: 168-169; Özcan, 2002; Ilyina, 2014: 31-33)[14].
Son derece organize ve titiz bir şekilde yapılan operasyonlar, “potansiyel tehlikeli” olarak nitelendirilen kişilerin tutuklanmasıyla başlamıştır. İlk verilere göre 140-160 bin kişi olarak hesap edilen Kırım Türklerinin sürgününün, 20-21 Mayıs’ta başlayıp 1 Haziran 1944’e kadar tamamlanması kararlaştırılmıştır. Ancak operasyonun başlangıç tarihi iki gün önceye alınmış ve Kırım Türklerinin sürgünü 18 Mayıs 1944’te saat:03.00’da başlamıştır. 18 Mayısı 19’a bağlayan gece, şehir ve kasabalarda yaşayan Türklerin tamamı kendi evlerinde, silahlı askerlerin baskınına uğramış, elleri kaldırtılarak ve duvar diplerine dizilerek, “elde götürebilecek eşyanızı alın ve 15 dakika içerisinde hazır olun…” emri doğrultusunda, 15 dakika içerisinde bulundukları yerlerin meydanında toplanmaları istenmiştir. Zaten yetişkin erkeklerin büyük çoğunluğu Sovyet ordusuna alındığı için, geride kalanların çoğunluğunu kadınlar, çocuklar ve yaşlılar meydana getiriyordu. Ne olup bittiğini anlamayan ve uyku sersemliği içerisinde olan Kırım Türklerinin yanlarına, kararnamede belirtilenin aksine sadece taşıyabilecekleri eşyalarını almalarına izin verilmiş, birçok yerde buna dahi izin verilmemiştir. Evlerinden çıkarılan halk meydanlarda toplanarak, kendilerini demiryolu istasyonlarına taşıyacak nakliye araçlarını beklemeye başlamış, korku ve endişe içerisinde bekleyen halk, bir de askerlerin taşkınlıklarına maruz kalmıştır. Sürgünü gerçekleştiren askerler sadece verilen emirleri yerine getirmekle kalmamış, aynı zamanda çaresiz halka karşı insanlık dışı hareketlerde de bulunmuşlardır. Askerlerin taşkınlıkları o derece artmıştır ki, yaşlı kadınları, acıdan çılgına dönenleri kaçmaları için serbest bırakmışlar, sonra da arkalarından kurşun yağdırmışlardır (K. Özcan, http://www.surgun.org; Kırımlı 2002: 462-463; Hablemitoğlu, 2002: 66-70; Maksudoğlu, 2009: 111-112; Williams, 2002: 332-335; Uehlıng, 2004: 37-41).
Nakliye araçları ile istasyonlara taşınan Kırım Türkleri, burada kendilerini bekleyen, hayvan ve yük nakline mahsus vagonlara tıka basa doldurulmuş, kapıları sıkı sıkıya kapatılarak, mühürlenmiş ve askeri birlikler tarafından muhafazaya alınmıştır. Sürgün operasyonunun yolculuk safhasında da insanlık dışı muameleler devam etmiştir. Tıka-basa vagonlara doldurulan halk günlerce aç-susuz bir şekilde, en temel ihtiyaçlarını gideremeden, sonunun ne olacağını bilmediği bir yola çıkarılmıştır. Yol boyunca çok sayıda insan hastalanmış, özellikle çocuklar ve yaşlılar açlığa, susuzluğa, vagonların havasızlığına dayanamayarak hayatını kaybetmiştir. Ölenler ise durulan ilk yerde vagonlardan indirilerek, gömülmelerine izin verilmemiş ve demiryolu hattı kenarında bırakılmışlardır (K. Özcan, http://www.surgun.org). Sürgüne gönderilen Kırım Türklerinin sayısı hakkında çeşitli ihtilaflar vardır. Yaklaşık olarak 191.000 Kırım Türkünün sürgün edildiği sanılmakla birlikte, zaten olumsuz koşullar altında sürgün edilenlerin büyük bir kısmı daha yolda iken telef olmuştur. Yolculuk esnasında yaşamını kaybedenlerin sayısı ise 128 bin olarak verilmiştir[15].
Kırım Türklerinin toplu sürgün hareketi gerçekleştirilirken yaşanan şu olay, durumun vahametini daha da arttırmaktadır. Buna göre; Azak Denizi ile Sivaş arasında yer alan, geçimini balıkçılık ve tuz üreticiliği ile temin eden “Arabat” isimli bir Türk köyünün unutularak boşaltılmadığı görülmüştür. Bunun üzerine, Arabat’taki bütün Türk halkı toplanarak, eski ve büyük bir gemiye bindirilerek mahzene kapatılmışlar ve gemi denizin en derin yerine getirilerek, içindeki insanlarla birlikte batırılmıştır. Bu olay sonunda Arabat köyünde yaşayan tek bir kişi bile kurtulamamıştır (Yurter, 2001: 9-10; Kaya, 2014: 365; Maksudoğlu, 2009: 108-110; Soysal, 2012: 189-202).
Sürgün operasyonunda, uzun geçen bir yolculuktan sonra, Sovyet yönetimi tarafından önceden belirlenen yeni yerleşim yerlerine ulaşan Kırım Türkleri, çoğunlukla fabrika ve işletmelerin bulunduğu köy ve kasabalara yerleştirilmişlerdir. Buralarda uzun bir süre son derece ağır şartlar altında çalışarak hayatta kalma mücadelesi vermişler, ağır yaşam koşulları, ciddi boyutlara varan can kayıplarına neden olmuştur. Buna göre sürgüne gönderilenler arasında bulunan yaklaşık 113.000 çocuktan 60 bini, 93.200 kadından 40 bini, 33.600 erkekten 12 bini hayatını kaybetmiştir. Bu rakam, sürülen bütün halkın %46.2’si yani neredeyse yarısı demektir (K. Özcan, http://www.surgun.org; Uehlıng, 2004: 79-80).
Sürgün edilen Kırım Türkleri, Özbekistan topraklarının çeşitli bölgelerine yerleştirilmişlerdir. Sovyet yetkilileri, Kırım Türkleri ile Özbek Türkleri arasında bir yakınlık olmaması için çalışmalarda bulunmuşlardır. Yetkililer tarafından “vatan haini, düşmana satılmış, casus, hırsız ve cani” olarak tanıtılan Kırım Türklerine, Özbek Türklerinin yaklaşımı hakkında değişik görüşler vardır. Özbek Türklerinin ilk dönemlerde bu tür propagandaların etkisi altında kaldıkları, ancak bir süre sonra onların söylenildiği gibi olmadıklarını, kendileri gibi Müslüman ve Türk olduklarını görerek yardım ettikleri, zaten çok ağır koşullar altında yaşayan Kırım Türklerinin, Özbek halkının yardımlarıyla ayakta kalabildikleri ifade edilmektedir. Diğer yandan, Sovyet hükümeti tarafından kışkırtılan mahalli halkın kin ve düşmanlıklarına maruz kaldıkları, düşman olarak görüldükleri de ifade edilmektedir (Hablemitoğlu, 2002: 69-70; Williams, 2002: 335-336).
“Nazi işbirlikçisi” olarak suçlanan Kırım Türklerinin topyekûn vatanlarından sürgün edilmelerinin ardından, onlardan geriye kalan bütün taşınır ve taşınmaz mal varlıklarına Sovyet yönetimi tarafından el konularak müsadere edilmiştir. Sürgün operasyonunun başladığı gün “Eşya Kayıt ve Kabul komitesi” oluşturularak, kısa süre içerisinde kalan malların dökümü çıkarılmış, müsadere edilen bütün mal-mülk yerel yönetimlere devredilmiştir. Bölge komiserleri tarafından, Almanlarla işbirliği yapmayan halklara (Ruslar ve Ukraynalılar gibi) paylaştırılması kararlaştırılmıştır (Tuğul, 2003: 169). Sürgün edilen Kırım Türklerinin mallarının koruma altına alınması, yağma ve hırsızlıklara karşı korunması kabul edilmesine rağmen, Kırım ahalisinin Türklerden kalan malları yağmalayarak, evlerini işgal ettikleri, inşaatlarda kullanmak üzere Türklere ait mezarların taşlarını söktükleri ve mescitleri talan ettikleri dikkat çekmektedir. Kırım’ın Türk- İslam geçmişine ait bütün tarihi binalar, abideler ve eserler yerle bir edilmiş, bu arada, Kırım’daki Türk kültürünün izlerini ortadan kaldırabilmek için de çeşitli çalışmalar yapılmıştır. Bu doğrultuda; Kırım’daki bütün Türkçe yer adlarının Rusça isimlerle değiştirilmesi, 1944’ten 1980’lerin sonuna kadar Sovyetler Birliği’nde fiilen “Kırım Tatar” sözünün kullanılmasının yasaklanması, Türklere ait mezarlıkların sürülerek, naaşların yerlerinden çıkarılmaları, Kırım Türkçesi ile yazılan binlerce kitabın yakılması gibi uygulamalar, Kırım’da yapılan tahribatın boyutlarını göstermesi açısından önem taşımaktadır (Çervonnaya, 1992: 6; Kırımlı, 2002: 462).
Kırım Türkleri ve Kırım’da yaşayan bazı toplulukların sürgün edilmelerinden sonra, adeta boşalan Kırım’da her alanda son derece ciddi iş ve işçi gücü açığı ortaya çıkmış, Kırım ekonomisinde önemli bir yere sahip olan bağ ve bahçeler harap olmuştur. Ancak Rus sömürge siyasetinin ana unsurunu, nüfusun demografik dönüşümü oluşturmuştur. Dolayısıyla Kırım Türklerinin sürgününü çok önceden planlayanların asıl amaçları, Slav halkı yerleştirerek bölgeyi Slavlaştırmak daha doğrusu Ruslaştırmak olduğundan, bunun önlemini de önceden almışlardır. Ukrayna ve Rusya Federasyonu bölgelerinde yaşayan insanların Kırım’a göç etmelerine karar verilerek, bunlara geniş imkânlar tanınmış, gerekirse zor kullanılmıştır. 1944 tarihinden itibaren yaklaşık 101.707 ailenin (yani 406.828 kişi) yerleştirilmek üzere Kırım’a getirildiği anlaşılmaktadır (Kırımlı, 2002: 458; Firuzoğlu, 1999: 687; Mc Carthy, 1995: 19). Kırım topraklarına yerleştirilenlerden bazılarının anlattıkları, yaşananlar hakkında önemli bilgiler vermektedir. Bir Rus kadınının aşağıdaki ifadeleri, bu konuda örnek olarak ele alınabilir (Aydıngün vd., 2004: 26-31):
“Kocam hep anlatır. Onlar Kuban’da iyi yaşıyorlarmış. Babası okul müdürü imiş; annesi de kreşte çalışıyormuş. Kırım Tatarları’nın yerine başkalarını yerleştirmek gerektiği zaman onlara gelip hemen hazırlanın demişler. Ama onlara, Kırım Tatarlarına olduğu gibi 24 saat değil, 3 gün vermişler… Kırım’a götürülmüşler. Sonra onları köylere dağıtmışlar. Kırım Tatarlarının köylerine. Kocam diyordu ki: ‘Tatarları buradan çıkartmasaydılar biz buraya gelmezdik. Belki de yeni yere geldiğimiz için ne yapacağımızı bilmiyorduk; üzüm yetiştirmiyorduk, buğday ekmiyorduk, mısır, ayçiçek ekmiyorduk. Üzümle ne yapacağımızı bilmiyorduk. Bu yüzden hayatımız çok zordu. Tatarlar üzüm yetiştirmeyi biliyorlardı; üzümle ne yapılır, üzüm kullanarak nasıl geçinilir, biliyorlardı. Ama biz bilmiyorduk. Mısır, buğday olmadan nasıl yaşanır? Tatarlar çok çalışkandır. Biz birkaç yıl yarı aç yaşadık. Kuban’da yaşasaydık belki de hayatımız çok farklı geçerdi’. Sürgün kararı elbette ki yanlıştı. Nasıl bütün bu insanları çocuklarıyla beraber sürersiniz? Bizim tanıdıklarımız vardı (Kırım Tatarı), beraber oturup çay içerdik, çok kültürlü insanlardı. Onlar anlatıyordu, onları çocuklarıyla bozkıra bırakmışlar. Onlar da toprağı kazmaya başladılar. Bu insanca mı sizce? Bu hiç insanca değil. Bunları hain millet ilan ettiler. Beni bağışlayın ama kaç Tatar gerillaların (Almanlara karşı savaşan) hayatını kurtardı! Babam anlatıyordu, Ruslar da gerillaları Almanlara satıyormuş. Basıl Kırım Tatarlarını hainlikle suçlarlar? Belarus’lar alalım. Ben okudum, Vasil Bıkov diye bir Belarus yazarı okudum. Diyorlar ki, savaş sırasında her dört Belarus’tan biri öldü. Ama bu yazarın kitaplarına göre her altı Belarus’tan biri de hain, Almanlara çalışan polis idi. O zaman bu milleti de hain ilan edin. Kocamı zorla buraya yerleştirdiler, bu insanca mı? Bu köye geldiler. Sonbaharın sonlarında; bu sobalar nasıl yakılır, bilmiyorlar. Su yok. İnsanın başka yere yerleşmesi çok zor… Hainler cezalandırılabilirdi, onlar bunu hak ettiler. Ama hepsini yerlerinden çıkartmak! Kaç Tatar savaştı, Berlin’e kadar gitti, madalyalar kazandı. Ama dönünce hiçbir şey bulamadılar; ne aile, ne başka bir şey. Çok üzücü.”
Sonraki süreçte, 1921’de Lenin tarafından kurulmuş olan “Kırım Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti”, 30 Temmuz 1945 tarihinde kaldırılarak, Kırım bölgesi olarak Rusya Federasyonuna dâhil edilmiştir. Daha sonra Kırım, Stalin’in ölümünün ardından, Ukraynalı olan Kruşçev’in iktidara geçmesiyle, Ukrayna’nın Rusya’ya bağlanışının 300. yıldönümü münasebeti ile 19 Şubat 1954’te Ukrayna SSC’ne hediye edilmiştir.
18 Mayıs 1944’te vatanlarından topyekûn sürülen Kırım Türkleri, 26 Kasım 1948’de kabul edilen bir kararname ile vatanlarından ebediyen çıkarılmış ve bir daha yurtlarına dönme hakları ellerinden alınmıştır. Bundan sonraki süreçte ise Kırım Türklerinin vatana dönüş mücadelesi uzun yıllar boyunca devam etmiştir. 2013 Ukrayna Krizi Doğrultusunda Kırım’da Yaşanan Gelişmeler ve Kırım’ın Rusya’ya İlhakı Doğusunda Rusya, kuzeyinde Beyaz Rusya, batısında Polonya, Slovakya ve Macaristan ile güneyinde Karadeniz ve Azak Denizi’nin yer aldığı bir Doğu Avrupa ülkesi olan Ukrayna, konumu itibarı ile tarih boyunca Doğu ve Orta Avrupa’daki güçlerin mücadelelerine sahne olmuş ve çeşitli devletlerin kontrolü altına girmiştir. 1920’de SSCB tarafından işgal edilerek, SSCB’yi oluşturan on beş cumhuriyetten biri olan Ukrayna, SSCB’nin dağılma süreciyle birlikte, 1 Aralık 1991’de yapılan halk oylaması sonucu bağımsızlığını kazanmıştır (Armaoğlu, 2007: 933; Bingöl, 2014: 18).
Ukrayna, sahip olduğu jeopolitik ve jeo-ekonomik değerlerinden dolayı büyük önem taşımaktadır ve tampon bölge konumundadır. Herşeyden önce Kırım, Kerç Boğazı vasıtasıyla Avrupa’yı Kuzey Kafkasya’ya bağladığından, Rusya için Avrupa’ya açılan kapı vazifesini görmekte olup Rusya’nın savunmasında merkezi bir role sahiptir. Diğer yandan verimli topraklara, genç nüfusa, Odesa ve Sivastopol gibi Rusya için büyük önem taşıyan iki önemli limana sahip olan Ukrayna, Avrupa’ya sevk edilen doğalgazın yaklaşık %67’sinin Ukrayna’dan geçtiği örneğinde de görüldüğü gibi, Rusya, Orta Asya ve Hazar Denizi enerji kaynaklarının da toprakları üzerinden Avrupa ülkelerine taşınmasında önemli rol oynamaktadır. (Bingöl, 2014: 23; Erol, 2014: 6).
Bağımsızlığını kazandıktan sonra devletin yeniden inşa edilme sürecinde çeşitli sorunlarla karşı karşıya kalan Ukrayna’da, Batı yanlıları ile Rusya yanlılarının mücadele halinde olduğu iç siyaset, oldukça kırılgan bir yapıya sahip olmuştur. Bu durumun oluşmasında, devlet-toplum ilişkisinin sağlıklı bir yapıya sahip olmaması, çok sık iktidar değişikliğinin yaşanması, iç ve dış faktörlerin etkisi gibi birtakım etkenler önemli rol oynamıştır. Neticede, Turuncu Devrim örneğinde de olduğu gibi Ukrayna, tarihsel süreç içerisinde çeşitli siyasi ve sosyal çalkantılara sahne olmuştur. Son olarak Ukrayna’da Kasım 2013’te başlayan iç kriz, Rusya’nın Kırım’a müdahalesi ile uluslararası bir boyut kazanmıştır.
2013 Krizi, ülkedeki siyasal sistemin kırılganlığı, oligark yapılanma ve halkın sosyo-politik taleplerinden doğmuştur. Ukrayna Cumhurbaşkanı Viktor Yanukoviç’in, Avrupa Birliği ile ortaklık anlaşması yapmak yerine, batıdan uzaklaşarak Rusya ile işbirliği yapması ve Rus hâkimiyetini istemesi neticesinde muhalefetin, başkent Kiev’in merkezindeki Bağımsızlık Meydanı’nda yaptığı gösterilerle başlamıştır. AB ile bütünleşmeyi savunan muhalefetin şiddet yoluyla bastırılmaya çalışılması, gerilimi iyice tırmandırmıştır. Rusya ile Batı arasında sıkışan Ukrayna’da kriz, Rusya’nın 27 Şubat’ta Kırım’a özel kuvvetlerini çıkarması ile ülke içi krizden, uluslararası bir soruna dönüşmüştür (İmanbeyli, 2014: 1-2).
Ukrayna’nın AB ile bütünleşmesini kendi ulusal güvenliğine hayati bir tehdit olarak gören ve Ukrayna’daki politik istikrarsızlığı ve krizi fırsat bilen Rusya, Kırım’a bir askeri çıkarma yaparak, bölgeyi fiilen işgal etmiştir. 27 Şubat’ta Kırım’a çıkarılan askeri birlikler, Kırım Özerk Cumhuriyeti Parlamentosu’nu kontrol altına alarak hükümetin değiştirilmesi ve mevcut özerklik statüsünün güçlendirilmesiyle ilgili bir referandum kararının alınmasını sağlamışlardır. Ardından, 11 Mart’ta Ukrayna’ya bağlı Kırım Özerk Cumhuriyeti bağımsızlığını ilan ederken, 16 Mart’ta yapılan referandumda da Kırım Parlamentosu, Rusya’ya bağlanma kararı almıştır. Her ne kadar referandumdan çıkan Rusya’ya bağlanma kararı, Rusya dışında uluslararası alanda tanınmamış olsa da bundan sonraki süreçte Kırım krizi yeni bir boyut kazanmıştır (Erol, 2014: 2; İmanbeyli, 2014: 5).
Çalışmamızın başında da anlatıldığı gibi Kırım, Rusya için vazgeçilmez bir öneme sahiptir. Gerek tarihi bağları gerekse de askeri bakımdan Rusya için büyük önem arz eden Kırım ve Ukrayna bölgesi, Rusya’nın güneye inme politikasının ayrılmaz bir parçasıdır. Rusya, 1853-1856 Kırım Savaşı sonrasında uğradığı hezimeti ve bunun sonucunda Batı’ya yönelik ilerleme çalışmalarına ara vermek zorunda kaldığını unutmadığından, bir kez daha aynı duruma düşmek istememekte, dolayısıyla uluslararası anlaşmaları da hiçe sayarak, savaş da dâhil olmak üzere, bölgeye yönelik aktif politikalar takip etmektedir. Karadeniz Rusya’nın askeri, ekonomik ve ticari açıdan yumuşak karnı olup, Rusya’nın bitmeyen Avrasya hayalini uzun vadede gerçekleştirebilmesi için bu bölgeleri hâkimiyet altında tutmak istemesi ve Kırım’ı kendisine hareket sahası olarak seçmesi, Rusya için doğal kabul edilmektedir (Tarakçı, 2014: 2-3; Erol, 2014: 6-7).
Kırım’ın bağımsızlığını ilan etmesi ve yapılan referandum sonucunda Rusya’ya bağlanması bölgede dengelerin değişmesine neden olmuş ve yaşanan gelişmeler, bu süreçte Türkiye’nin aktif bir rol alması zorunluluğunu ortaya koymuştur. Özellikle Kırım Türkleri ve Karadeniz’in güvenliği boyutuyla Türkiye, bu mesele ile çok yakından ilgili olmak zorundadır. Türkiye, olayların başlangıcından itibaren Ukrayna’nın toprak bütünlüğünü savunmuş ve yaptığı yazılı açıklamayla[16], gelişmelerle ilgili hassasiyetlerini ortaya koymuştur. Yapılan açıklamada da görüldüğü gibi Türkiye, bölgedeki Kırım Türklerini de göz önünde tutarak, barış ve huzurun sağlanması için gerekli gayretin gösterileceğini ifade etmektedir.
Son yaşanan gelişmeler, Kırım bölgesinin asıl unsuru olmalarına rağmen, Çarlık Rusya’sının yürüttüğü politikalar neticesinde sayıları oldukça azalan ve azınlık durumuna düşen Kırım Türkleri için oldukça önem arz etmektedir. Çalışmamızın başında da ayrıntılı bir şekilde ele aldığımız gibi, 1783’te Kırım bölgesinde nüfusun yaklaşık %95’ini oluşturan Kırım Türklerinin sayısı, çeşitli politikalar ve göçler neticesinde %50’lere kadar düşmüştür. Yine çalışmamızın ana konusunu oluşturan 1944 sürgünü ile topluca Orta Asya’ya sürülen Kırım Türkleri, uzun mücadelelerden sonra ancak Perestroyka döneminde vatanlarına geri dönmeye başlamışlardır. Günümüzde ise yaklaşık %15 civarında bir nüfusa sahip olup, yerel parlamentoda ancak dört milletvekili ile çok alt bir düzeyde temsil edilmektedirler. Son gelişmelerin yakından ilgilendirdiği grupların başında gelen Kırım Türkleri, doğal olarak Rusya’ya bağlanmaya karşı çıkmakta ve sivil direnişlerini sürdürmektedirler. Kırım’ın fiilen Rusya’da kalması durumunda, “tarih tekerrürden ibarettir” varsayımından da hareketle, Kırım Türkleri için ciddi baskıların ve göçlerin yeniden yaşanma olasılığı oldukça yüksektir. Zaten, Rusya’nın Kırım’ın nüfus yapısına şimdiden müdahale ederek bölgeye toprak ve mülk vaatleri ile Don Kazaklarını sevk etmeye başlaması, Kırım Tatar Meclisi’ne baskın yapılması (“Kırım’daki Tatar Meclisi’ne yapılan Rus baskınının perde arkası”: www.hurriyet.com.tr), Kırım Tatar televizyon kanalına baskın düzenlenmesi (“Rus polisi Kırım Tatar televizyon kanalına baskın düzenledi”: www.duzenlihaber.com.), Kırım Tatar önderi Mustafa Cemilev’in (Kırımoğlu) Kırım’a girişinin yasaklanması, Kırım Türklerinin sürgünü anmak amacıyla her yıl 18 Mayıs’ta Simferopol (Akmescit) şehrinin merkezi meydanında düzenledikleri geleneksel gösterilerin yasaklanması ve Kırım Türklerine yönelik çeşitli baskılar[17] (“Kırım Tatarlarına tacizler yoğunlaştı”: www.aa.com.tr) şeklinde sıralanabilecek son gelişmeler de bu olasılığı güçlendirmektedir.
Görüldüğü gibi, son dönemde yaşanan gelişmeler doğrultusunda özellikle Kırım Türklerine yönelik olarak artan insan hakları ihlalleri, tehditler ve hoşgörüsüzlük ortamı neticesinde bölgeden göçler başlamıştır. BM Mülteciler Yüksek Komiserliği’nin 21 Mayıs’ta açıklanan raporuna göre, Mart ayından beri yaklaşık 10 bin kişi Kırım’ı ve Ukrayna’nın doğu bölgelerini terk ederek Ukrayna’nın merkez ve batı bölgelerine gitmiş olup, göçmenlerin çoğunun Kırım Türklerinden oluştuğu belirtilmiştir (“Kırım’da yerinden edilen Tatarların sayısı artıyor”: www.haberler.com).
Kısacası, son yaşanan gelişmeler ve Kırım’ın Rusya tarafından ikinci kez işgal edilmesi, Kırım Türkleri açısından önceki dönemlerde yaşanan acı ve sıkıntılı günlerin yeniden başlamasına kapı aralamış gözükmektedir.
Sonuç
Sovyet Rusya’nın kendi politik anlayışına uygun bulmadığı toplumlara yönelik olarak uyguladığı “Zorunlu Göç ve Sürgün politikaları” tarih boyunca, Rus yayılmacılığının en etkili yöntemlerinden biri olmuştur. Stratejik bölgelerde Rus olmayan unsurlara karşı duyulan güvensizlik, birçok halkın sürülmesine neden olmuştur. Tatarların, Çerkezlerin ve Abazaların sürgünü, bu politika doğrultusunda şekillenen Rus yayılmacılığının getirdiği sürgünlere önemli bir örnektir.
1771’de Rusya’nın Kırım’ı istila etmesiyle birlikte bu topraklarda uygulanmaya başlanan zorunlu göç ve sürgün politikaları, binlerce Kırım Türk’ü için büyük dramların başlangıcını oluşturmuştur. Osmanlı Devleti ile Rusya arasında yaşanan her savaş, Rusların Kırım Türkleri üzerindeki baskısını arttırmış ve göçleri de beraberinde getirmiştir. Neticede çeşitli dönemlerde Kırım Türklerinin Osmanlı Devleti’ne yönelik göç hareketleri inişli-çıkışlı olarak sürekli bir şekilde devam etmiştir.
Rus yayılmacılığının yöntemlerinden biri olan sürgüne gönderme politikası, ilk olarak Kırım’da uygulamaya koyulmuş, sonraki yıllarda da özellikle Müslüman-Türk unsurlara karşı etkin bir yayılma aracı olarak kullanılmıştır. Kırım Türklerinin Almanlarla işbirliği yaptıkları iddiaları ortaya atılarak, 1944 sürgünü için gerekçe oluşturulmaya çalışılmıştır. Ancak, bu sürgünün arka planı elbette farklı amaçlar taşımakta olup, Kırım’ın stratejik önemi ve Sovyet Rusya’nın Boğazları kontrol altında tutabilme amacıyla, sınırları Müslüman-Türk unsurlardan temizleme politikası, sürgünün temel sebepleri arasında yer almıştır.
Sovyet-Rusya’nın kendinden olmayan uluslara karşı, özellikle Stalin döneminde yapmış olduğu sürgünler tüm dünyada bilinmesine rağmen, bu sürgünlerden en çok etkilenen halkların başında Müslüman-Türk unsurların yer aldığı gerçeği, çoğu zaman çeşitli sebeplerle göz ardı edilmektedir. Bu bağlamdan hareketle hazırlanan bu çalışma, zorunlu göç ve sürgün politikalarının en çok etkilediği uluslardan biri olan Kırım Türklerinin yaşadıkları drama dikkat çekmeyi amaçlamıştır.
Nihai hedefi Kırım’daki Türk varlığına son vermek olan Rusya, bilindiği gibi, 2013 Ukrayna Krizi doğrultusunda Kırım’ı ikinci kez ilhak etmiştir. Bu kriz ve yaşanan gelişmeler özellikle Türkiye’yi çok yakından ilgilendirmektedir. Öncelikle, tarihi ve kültürel bağlarla bağlı olduğumuz Kırım Türklerinin geçmişte yaşanmış katliam, sürgün ve acılara yeniden maruz kalmaması için, Türkiye’nin daha aktif bir rol oynaması ve Rusya’ya yönelik caydırıcı politikaların izlenmesi gerekmektedir.
Türkiye, diğer ülkelerin bölgeye olan ilgisini daha da arttırabilmek, bölge ülkeleri ile işbirliğini geliştirebilmek ve Rus tehdidine karşı koyabilmek için elindeki fırsatları en iyi şekilde değerlendirmeye çalışmalıdır. Bu arada, bölgeye yönelik politikalarda Kırım Türklerinin geleceği de daima göz önünde tutularak, barış ve huzurun sağlanması için çalışılmalıdır.
Karabük Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü, cemilesahin
Kaynak: Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi Cilt: 8 Sayı: 39 Ağustos 2015
SURİYE DOSYASI : Suriye’de Güç Savaşları
Tunus’ta başlayarak gelişen ve birçok diktatör rejimlerin devrilmesine yol açan Arap Baharı Akımı’nın Suriye’ye sıçraması, Esad rejiminin sorgulanmasına ve ona karşı mücadelenin başlamasına yol açmıştır. Bu mücadele esnasında gerek muhalefetin birçok parçaya ayrılması gerekse de Esad’ın kontrolü sağlayacak kadar eski gücüne sahip olmaması Suriye krizinin sonuçlanmasını engellemiştir. 4 yılı aşkın bir süredir devam eden bu krizde, Irak’ta doğup gelişen IŞİD terör örgütünün Suriye’nin bu dağınık halinden de yararlanarak güneyden kuzeye gelişerek ülkenin büyük kesimini kontrol altına alması dengeleri alt üst etmiş ve krizi bambaşka bir boyuta taşımıştır. IŞİD terör örgütünden kaçan Suriye halkının komşu ülkelere sığınması ve buralardan başlayarak Avrupa başta olmak üzere tüm yakın coğrafyayı etkilemeye başlaması Dünya’daki tüm gözlerin Suriye üzerine çevrilmesine neden olmuştur. Ancak bu dikkat, IŞİD ile mücadele ekseninde Suriye’de IŞİD sonrası geçişin veya kontrolün kimin tarafından ele alınacağının mücadelesine dönüşmüştür. IŞİD sonrası Suriye’de, ABD ve müttefikleri Esad yönetiminin devrilmesini ve muhaliflerin yönetimi devralmasında ısrar ederken Rusya ve müttefikleri ise Esad rejiminde ısrar etmektedir. 2014 yılı itibariyle ABD’nin hava saldırılarıyla etkin mücadeleye başlaması sonrası Rusya’nın da daha aktif rol üstlenmesi bölgede güç savaşlarına yol açmaya ve Dünya’da Soğuk Savaş dönemine benzer mücadele yaşanmaya başlamıştır. Yaşanan bu mücadelenin güç dengelerini ortaya koymaya çalışacağımız bu çalışmamızda, geçmişte Rusya ve ABD’nin Suriye üzerindeki politikalarından yola çıkarak Suriye’nin şuan ki mevcut durumunu inceleyip sonuca ulaşmaya çalışacağız. 1. Suriye’de Rusya ve ABD 1.1. Rusya ve Suriye Suriye’nin Sovyetler Birliği dönemi ve onun devamı olan Rusya için hem jeopolitik konumu açısından hem de ekonomik ilişkiler bakımından önemi çok büyüktür. Yıllarca Sovyet Rusya’sında pilotluk eğitimi alan Hafız Esad’ın iktidara gelişi ve ülkede Sovyet sistemine benzer sistem oluşturmasıyla ikili ilişkiler gün geçtikçe artmış ve ABD’nin Sovyetleri çevreleme politikası çerçevesinde, Sovyetlerin bu politikayı kırma adına Suriye ile ilişkileri çok önemli olmuştur. Bölgeye giriş açısından anahtar konuma yükselen Suriye, Tartus Limanı’nı Sovyetlere tamir ve yeniden ikmal için kullanmasına müsaade etmesi bu önemi pekiştirmiştir. Tartus Limanı, Rusya’nın şuan için Akdeniz’de ileri karakolu olarak görev yapmaktadır.[1] Rusya’nın idame merkezi olarak düzenlenen bu liman, politik başarısı için büyük öneme sahiptir ve Akdeniz ile Orta Doğu coğrafyasında direk etki alanı oluşturabilmektedir. Ayrıca Hafız Esad’ın 1980 yılında Sovyetleri ziyareti ile imzalanan Dostluk ve İşbirliği Antlaşması ile ilişkiler kurumsallaşmıştır. İmzalanan gizli protokolle de herhangi bir Suriye işgalinde Sovyetler Suriye’yi savunacaktır.[2] Ekonomik ve askeri ilişkiler bakımından ise 1955’te verilen 200 milyon dolarlık askeri yardım ile başlayan süreç, 2011 yılında 4 milyar dolar civarında imzalanan silah anlaşmasıyla artarak devam etmiştir. Ayrıca 100 bin civarında Rus vatandaşının Suriye’de yaşamakta olduğu ve Rus şirketlerinin burada 20 milyar dolar civarında ticari bağlantısının olduğu bilinmektedir.[3] 1.2. ABD ve Suriye Soğuk savaş Dönemi’nde iki ayrı kutupta bulunan ABD ve Suriye, bölgesel ve uluslararası politikalarda sorunlu ve çıkar çatışmalı bir geçmişe sahiptirler. Suriye’nin Sovyet liderliğinde ki blokta yer alması ve Sovyetlere Orta Doğu’da çıkış imkanı vermesi, Sovyetleri çevreleme politikası izleyen ABD’nin stratejisine tersti. Bununla birlikte ilişkilerin tamamen kesik olmadığı da bilinmekle birlikte Suriye, zaman zaman denge politikası da uygulamıştır. Suriye’nin İsrail’e karşı savaş tutumunun devamı ve karşıt politikası, ABD’nin Suriye’ye yönelik politikasındaki en önemli referans noktası olmayı sürdürmektedir. 1979 yılında ABD Dışişleri Bakanlığının oluşturduğu teröre destek veren ülkeler listesinde Suriye, listenin ilk oluşturulduğundan beri bulunmaktadır. ABD vatandaşlarına karşı girişilen birçok terör saldırısının faali olarak belirtilen İsrail karşıtı Hamas, Hizbullah ve İslami Cihad gibi örgütlere destek vermekle suçlanan Suriye, bu örgütleri özgürlük savaşçısı olarak kabul ettiğini belirtmektedir. Suriye ise bu örgütlere silah ve mühimmat desteği sağladığı iddialarını reddetmektedir. İki ülke ilişkilerinin gerginliğe sebep olan bir diğer etken ABD’nin Suriye’nin önemli miktarda kimyasal silah stokuna sahip olduğu, biyolojik silah geliştirilmesi çalışmalarında bulunduğu yönündeki iddialarıdır. ABD ile Suriye arasında problem oluşturan bir diğer nokta uyuşturucu üretimi ve nakline Suriye’nin destek sağladığı savıdır. Suriye kontrolünde bulunan Beka Vadisinde üretilen uyuşturucunun yanı sıra Afganistan’dan getirilen uyuşturucunun trafiğinde Suriyeli üst düzey yetkililerin rol oynadığı savunulmaktadır. Suriye’deki otoriter yönetim, muhalefet partilerinin yasaklanması, işkence, insan hakları ihlalleri, basın-yayın ve ifade özgürlüğüne getirilen kısıtlamalar, halka yapılan baskılar ABD tarafından ilişkilerin geliştirilmesi önündeki önemli engeller olarak belirtilmektedir.[4] 2. Suriye’deki Mevcut Durum 12 bin civarında çocuğu ve 8 bin civarında da kadını içeren 330 binden fazla insanın hayatını kaybettiği[5] ve 11 milyondan da fazla insanın evlerini terk etmek zorunda kaldığı Suriye’deki iç savaş, Mart 2011’de protesto gösterileri ve hükümet güçlerinin bu gösterilere müdahalede silahlar kullanmasıyla başlayıp, kimyasal silahların kullanılmasını da içeren birçok çatışma ve ölümle gelişip, cihatçı grupların başında olan IŞİD’in Suriye’de büyük bir kesimi kontrol altına almasıyla karmakarışık bir durum içine giren ve tüm dünyanın odak noktası haline dönüşen bir mücadeleye dönüşmüştür.[6] Suriye’de halen mevcut dört kuvvet kontrolü sağlamaya çalışmaktadır. Hükümet güçleri, Suriye’nin büyük şehirleri ile birlikte merkezini tutarken, muhalif gruplar kuzey ve kuzeydoğuda daha kuvvetlidir. IŞİD ise ülkenin Fırat Nehri koridorunu tutmayı sürdürmekte olup, Kürt güçleri Suriye’nin kuzeyini, Türkiye sınırı boyunca, kontrol etmeye çalışmaktadır.[7] Bu bağlamda Suriye’de mücadele eden grupları genel hatları ile şu şekilde açıklayabiliriz:[8] Suriye’de yaklaşık olarak 100 bin savaşçıyı kontrol eden 1000 kadar savaşan karşıt grup olduğuna inanılmaktadır. Her ne kadar bu gruplardan çoğu küçük ve yerel boyutta güce sahip olsa da bazıları ittifak ettikleriyle veya destekçileriyle güçlü bir yapıya dönüşmüşlerdir. 2.1. Ana İsyancı Koalisyonlar 2.1.1. Özgür Suriye Ordusu Özgür Suriye Ordusu (ÖSO), Ağustos 2011 yılında Esad Ordusu’ndan kaçan askerler tarafından Türkiye merkezli olarak kurulmuştur. Batı ve Körfez destekleriyle yerel isyan güçlerinin katılımıyla 2012 Ekim’de oluşturulan tugaylarla bir yapılanmaya gidilerek Büyük (Yüce) Askeri Konsey (Supreme Military Council-SMC) oluşturuldu. Her bir cephede 6 temsilcisinin bulunduğu toplam 30 üyeden oluşan SMC, 5 bölgede mücadelesine devam etmektedir. Ancak SMC, kimlik-hedef ve yönetimsel olarak parçalanmaktadır. Ayrıca bazen aşırı cihatçı gruplarla işbirliğine gitmesi Batı’da şüpheyle yaklaşılmasına sebep olmaktadır. En büyük üyeleri ise, Martyrs of Syria Brigades, Northern Storm Brigade, Ahrar Souriya Brigade’dir. 2.1.2. İslami Cephe Kasım 2013’te 7 İslami grup (Harakat Ahrar al-Sham al-Islamiyya, Jaysh al-Islam, Suqour al-Sham, Liwa al-Tawhid, Liwa al-Haqq, Ansar al-Sham ve The Kurdish Islamic Front) tarafından yaklaşık olarak 45 bin savaşçının içerdiği en büyük koalisyonu kurarak amaçlarının, Esad rejimini tamamen devirerek yerine İslam devleti kurmak olduğunu açıkladılar. IŞİD ve El-Nusra gibi El-Kaide ile bağlantısı olmasa da, cihad için savaşanlar kardeşimizdir anlayışıyla yabancı savaşçıları davet etmektedirler. 2.1.3. Suriyeli İslami Kurtuluş Cephesi Bu cephe, Eylül 2012’de 20 grup tarafından, Farouq Brigades, the Islamic Farouq Brigades, Liwa al-Tawhid, Liwa al-Fath, Liwa al-Islam, Suqour al-Sham, ve the Deir al-Zour Revolutionaries’ Council, kurulmuştur. Kasım 2013’te bazı üyeleri, Liwa al-Tawhid ve Suqour al-Sham, İslami Cephe’ye katılmış ve bu ayrılış bu cephede hem askeri gücün zayıflamasına hem de ileride dağılıp dağılmayacağı hakkında kuşkular doğurmuştur. Halen bu cephenin ileride kendi çatısı altında mı yoksa İslami Cephe’nin çatısı altında savaşacağı konusu netlik kazanmamıştır. 2.2. Cihadcı Gruplar 2.2.1. Al-Nusra Cephesi El-Kaide çatısı altında, Irak İslam Devleti’ni (ISI) desteklemek için 2011 ortalarında kurulduğuna inanılan bu örgüt, Ocak 2012 ilanından sonra isyancı güçler içinde en güçlülerinden birisi olmuştur. Suriye’de 14 ilden 11’inde aktif olan örgüt, sivillerin öldüğü şehir merkezlerindeki patlamalardan sorumlu tutulmaktadır. ISI liderinin 2013 Nisan’ında kendi grubu ile Nusra’nın birleşip Irak Doğu Akdeniz (Şam) İslam Devletinin kurulması teklifini reddederek El-Kaide’ye bağlılığını açıklamıştır. Sosyal ve kamusal işleri yerine getiren örgüt bu sayede halk tarafından çok rağbet görmektedir. 2.2.2. Irak Şam İslam Devleti (IŞİD) ABD’nin Irak’ı 2003 yılında işgal etmesiyle birlikte Usame Bin Ladin ve Zergawi, Ürdün’deki Tevhid El-Cihad örgütünün kurucusu, Irak’ta ilerideki en büyük isyancı güç olacak olan El-Kaide örgütünü kurdular. Zergawi’nin 2006 yılından ölümüyle birlikte örgüt Irak İslam Devleti adı altında yeniden teşkilatlandırılmasına rağmen ABD güçleri tarafından zayıflatıldı. Ancak 2010 yılında Bağdadi’nin örgütün başına geçmesiyle örgüt yeniden güçlenmeye başlayarak 2013 yılında bir ayda düzinelerce saldırı yapabilecek güce ulaşmıştır. Daha sonra Suriye’deki iç savaşa da giren örgüt burada da ilerlemesine devam etmiştir. Dicle-Fırat Nehirleri arası yaklaşık 210 bin alanı kontrol altında tutmakta olan örgütün, 20 bin ile 32 bin arasında savaşçıya sahip olduğu kabul edilmektedir.[9] Sünni Müslüman olan bu örgüt, Irak’ta saf dışı bırakılan Sünnilerin tepkisiyle de büyük gelişim ve destek kazanmıştır. Ancak kendilerinin doğru Müslüman olduklarını iddia etmesi ve diğer insanlara saldırması, örgütün zulmünden büyük kaçışlara ve girdiği bölgelerden büyük göçlere sebep olmasına yol açmıştır. 2.3. Kürt Güçleri Kürt güçleri olarak ortaya çıkan güç, PKK’nın kuzey Suriye’de örgütlenme ve burada meşrutiyet kazanma çabaları olarak şekillendirdiği PYD yapılanmasıdır. PKK terör örgütü, kuruluşundan itibaren Suriye’nin kuzeyini Orta Doğu’da planladığı bağımsız devletin sınırlarına dâhil etmeyi hedeflemiş, Hafız Esad iktidarının sağladığı himaye örgütün bu ülkede faaliyet göstermesini sağlamıştır. Örgüt, 1990’lı yıllarda özellikle finansman ve militan elde etmek için Suriyeli Kürtlere yönelik yoğun bir propaganda yürütmüş, dağ kadrosunun bir kısmını bu bölgedeki çocuk ve gençlerden oluşturmuştur. 1999’da Öcalan’ın yakalanmasının ardından yapısal değişikliklere giden PKK, 2002’deki 8. Kongresinde terörist başının avukatları aracılığıyla gönderdiği talimatlar doğrultusunda Suriye’de örgütlenme kararı almıştır. Örgüt bu kararın ardından 17 Ekim 2003 tarihinde PYD’nin (Parti Yekitiya Demokrat-Demokratik Birlik Partisi) kuruluşunu ilan etmiş, müteakip günlerde örgüte bağlı medya ile örgütün Türkiye ve Avrupa’daki uzantıları PYD’nin kuruluşuyla ilgili propaganda amaçlı yayınlar yapmıştır. Bu dönemde Ankara-Şam ilişkilerindeki olumlu gelişmelere rağmen örgüt, Suriye’nin kuzeyindeki faaliyetlerini PYD adı altında sürdürmeye devam etmiştir.[10] Bu bağlamda PYD’nin silahlı kanadı olarak kurulan YPG (Halk Koruma Birlikleri) yapılanmasıdır. 3. Güç Dengeleri 3.1. Rusya Rusya’nın Suriye krizinde aktif olarak mücadeleye başlaması ile Suriye’de mevzilenmesi, Esad güçlerinin ülkede kontrolü tekrar sağlamak amacıyla ilerleyişini kolaylaştırmıştır. Yaptığı hava taarruzları ve attığı füzeler ile IŞİD dahil Esad’a muhalif bütün güçleri vurması, Suriye’de krizinde hem masaya otururken elini güçlendirmesini sağlamakta hem de Esad’sız bir çözümden ve kazançlarından vazgeçmeyeceğini açıkça göstermektedir. Peki Rusya’yı bu denli etkili hale getiren Suriye’deki kendisinin ve müttefiklerinin askeri varlığı nedir? Hava Gücü Rusya’nın Suriye’de halen 50’den fazla savaş uçağı bulunmaktadır. Bu savaş uçakları Su-25s, Su-24M2s, Su-30SMs ve Su-34s’ler olmakla birlikte ayrıca Rusya, Mi-8 ve Mi-24 taarruz helikopterlerini de Suriye’ye konuşlandırmıştır.[11] Su-25s’ler kara birliklerine yakın destek vermek için tasarlanmıştır. Havadan karaya birçok güdümlü yada güdümsüz bomba taşıyabildiği gibi 30 mm top ve 3000 mermi atım hızına sahiptir. Çoğunlukla hafif silahlara ve hava savunma gücü olmayan gruplara karşı çok etkilidir. Su-24M2’ler klasik taktik bomba uçakları olup keşif için de kullanılmaktadır. Eski teknolojiye sahiptir ve modernizasyonu Sovyet döneminde yapılmıştır. Su-30SMs’ler uzun menzile ve karadan havaya atılabilecek füzelerden kurtulma yeteneğine sahiptir.[12] Ayrıca yüksek irtifadan nokta hedefleri vurma gücüne sahip olmakla birlikte havadan havaya atış ve savaş özelliğine sahiptirler. Su-34s’ler ise NATO’da savunmacı-destekleyici(Fullback) olarak isimlendirilmektedir ve havadaki resmi tamamlamaktadırlar. Su-24’lerin yerini alması planlanan ve birçok avantaja sahip bu vurucu uçaklar görüntülü bombalama yapabilmekte ve havadan havaya ateş gücü ile diğer uçakları savunabilmektedir.[13] Ayrıca Rusya, bu uçaklarda kullanmak üzere güdümlü ve güdümsüz bombalara sahiptir. Güdümlü olarak KAB-500s GPS/GLONASS ve KH-25ML lazer güdümlü bomba en önemlileridir. Güdümsüz olarak, binalar için kullandığı BETAB-M Sığınak Patlatıcı Mühimmat ve düşman araç ve tankları için parça tesirli RBK-500-SPBE-D bombaları mevcuttur.[14] Deniz Gücü Rusya’nın Karadeniz Donanması’ndaki yaklaşık olarak devriye halindeki on gemisi, istihbarat gemisi, destek gemisi, çıkarma gemisi ve dört savaş gemisi, Suriye kıyılarında hava savunma da sağlamaktadır. Bu filodaki Slava sınıfındaki Moskova gemisi sahip olduğu S-300 hava savunma füzeleri ile filonun ateş gücünü ve kabiliyetini büyütmektedir. Krivak sınıfından iki fırkateyni ve 46 yaşındaki Kaşin sınıfından olan destroyeri de etki gücünü artırmaktadır. Nitekim bu gemiler kırım müdahalesinde başarılı iş çıkarmıştır. Bununla birlikte Hazar Denizi’ndeki filosundaki Buyan-M sınıfındaki korvetleri ve Gepard sınıfındaki fırkateynleri sahip oldukları denizden karaya füze sistemi ile çok büyük katkı sağlamaktadır. Nitekim bu füzeler Amerika’nın Tomahawk füzeleri ile kıyaslanmaktadır. Ayrıca elektronik savaş sistemlerini içeren Krasukha-4 gibi gemileri de mevcuttur.[15] Kara Gücü Rusya, Suriye’de konuşlandırdığı Paintsir-Si hava savunma sistemi ve bunu destekleyen bir düzine tank ve deniz piyadesi ile 1500 askeri personele sahiptir. Ayrıca tüm bu kuvveti helikopter ve topçular ile desteklemektedir.[16] Kara gücünde Rusya birliklerinden ziyade karada asıl mücadele eden Suriye birlikleri ve Suriye’yi destekleyen İran ve Hizbullah örgütünün güçleri önemlidir. 2011 krizi öncesi Suriye Arap Ordusu, Arap Dünyasında 220 bin askere sahip olan en iyi eğitimli ve en büyük ordularından birisiydi. Sovyet doktrinine göre organize olan ordu, Lübnan’da bölgesel güç olarak öne çıkarken İsrail saldırılarına karşı savunma yapmaktadır. Her ne kadar İsrail’e karşı zayıf konumda olsa da, Ordu bu düşmana karşı mücadelede ve krizde disiplin ve motive kazanıyordu.[17] Suriye Arap Ordusu, kriz sonrası kendisinden ayrılanlar olmasına rağmen hala Esad’a sadakatle bağlılığını devam ettirmekte ve işlevini sürdürerek rejimin devamlılığını sağlamak için isyancı güçlerle mücadelesine devam etmektedir. Ancak Ordu, 4 yılı aşkın süredir devam eden kriz sürecinde önemli problemle karşı karşıyadır. Bu problem insan gücü problemidir. Devam eden kriz sürecinde ordunun hemen hemen yarısı firar etmiştir ki bu da yaklaşık olarak 150 bin ile 175 bin arası askere denk gelmektedir. Firar sonrası Ordu’nun isyan güçlerine karşı mücadelede yaklaşık olarak 2.5’e 1 oransal üstünlüğü mevcuttur. Ordu, ana gücü Cumhuriyet Muhafızları, Özel Kuvvetler ve Başer Esad’ın kardeşi Maher Esad’ın komutasındaki 4’üncü Zırhlı Tümen olan yaklaşık 65 bin ile 75 bin arasındaki gücü ile mücadelesine devam etmektedir.[18] Bununla birlikte mevcut hava savunma füzeleri halen Esad’ın elinde bulunmaktadır ki, bu da kendisine büyük bir avantaj sağlamaktadır. Her ne kadar Ordu gücünü kaybetse de, Esad rejimi Ulusal Savunma Kuvvetleri (USK), Hizbullah ve İran tarafından desteklenmektedir ve bu kuvvetler krizde anahtar rol oynamaktadır. Ulusal Savunma Kuvvetleri rejim destekçilerinin halkı silahlandırılmasıyla oluşturulan, maaş bağlanılan ve İran ile Hizbullah tarafından eğitilen birliklerden oluşmaktadır. Giderek artan bir şekilde gönüllü katılımın olduğu düşünülen bu güç, Esad güçlerini 60 bin ile 100 bin arası mevcut artışına ulaştırmaktadır ve sahada ana kuvvetlerin hedeflerini oluşturmasında ve lojistik faaliyetlerinde anahtar rol oynamaktadırlar.[19] Hizbullah için Suriye’nin önemi çok büyüktür. Çünkü Esad rejimi, İran’dan Lübnan’a Hizbullah’a giden askeri teçhizat, silah ve para için bir köprü görevi görmektedir. Bunun yanı sıra Esad rejimi, İsrail’le mücadele eden Hizbullah’a desteğinin yanı sıra topraklarında eğitim kampı ve cephanelik imkanı sağlamaktadır. Bu bağlamda Hizbullah, İran’ında isteğiyle üç stratejide Suriye’deki krize dahil olmuştur. Birincisi direniş eksenini koruyarak Esad rejimini desteklemek, ikincisi İran – Suriye işbirliğinin devamlılığını sağlamak, üçüncüsü ise Sünni grupların Suriye’de kontrolü ele almasını engellemektir. 2013 yılından itibaren artan destekle daha aktif şekilde krize müdahil olan Hizbullah, 5 bin – 6 bin savaşçı ve 15 bine yakın ihtiyat ile önemli rol oynamaktadır.[20] Suriye İran için Orta Doğu’da hayati öneme sahip stratejik bir müttefikidir. Çünkü Esad rejiminin Lübnan Hizbullah’ına, Hamas’a ve Filistinli İslamcı Cihadcı gruplara verdiği insan, para, silah ve askeri malzeme gibi yardımları direk olarak iletilmesini sağlamaktadır. Ayrıca Suriye, İsrail’in İran’a veya onun nükleer programına karşı yapacağı saldırıların engellenmesinde anahtar rol oynamaktadır. Bununla birlikte İran, Suriye’ye kimyasal silah üretiminde gerek personel gerekse teçhizat ve eğitim açısından doğrudan destek vermektedir.[21] Bu yüzden Esad rejiminin devamlılığı İran açısından çok önemlidir. Bu bağlamda İran Esad rejimine içindeki krizden çıkması için açıktan destek sağlamaktadır. İran tarafından organize edilen, teçhizatlandırılan ve eğitilen yabancı Şii gruplardan oluşan yaklaşık 7 bin – 8 bin savaşçılar Esad rejimi için büyük öneme sahiptir. Savaş alanında 4 bin – 5 bin savaşçıya sahip olan Hizbullah’ın ana rolü üstlendiği ve Irak-Afganistan ve Lübnan Şii’lerinin oluşturduğu 3 bin – 4 bin savaşçı birlikteliği Esad rejimine büyük güç sağlamaktadır. Ayrıca İran, Suriye’ye İran Devrim Muhafızları Kudüs Kuvvetleri ve İran devrim Muhafızları Kara Kuvvetleri’nden birlikler yollayarak istihbarat, eğitim, Ordu dışı destek gruplarına eğitim ve bütün kuvvetlere verdiği sahada destek vermektedir.[22] 2013 yılında 4 bin[23], 2015 yılında da 1500[24] personelin İran tarafından Suriye’ye gönderildiği değerlendirilmektedir. 3.2. ABD ABD, Doğu Akdeniz’in güvenliği için bölgenin istikrarının devamlılığını sağlamak, teröristlerin sığınağı olmasını engellemek, silahların kitlesel yıkımını önlemek, İsrail’in güvenliğinin devamlılığını sağlamak, demokrasiyi getirmek ve ekonomik büyüme ile refahı sağlamak hedefleriyle stratejilerini sürdürmektedir.[25] Bu hedefler ekseninde ABD, askeri gücünü IŞİD’in yok edilmesi için kullanırken, Orta Doğu’da ve Doğu Akdeniz’de etkinliğini korumak için Suriye’de rejimin değişikliğini istemektedir ve bunu sağlamak için muhalif unsurlara destek vermektedir. Bu bağlamda ABD ve müttefikleri, IŞİD ile mücadele ekseninde Akdeniz coğrafyasına kuvvetlerini göndermişlerdir. Rusya’nın aktif olarak Suriye krizine müdahil olması bu kuvvetlerin NATO ekseninde değerlendirilmesine yol açmakta ve Soğuk Savaş dönemlerini andıran faaliyetler ve mücadeleler ortaya çıkmaktadır. ABD ve NATO müttefikleri Rusya’nın hava taarruzlarına başlamadan önce Suriye’de bulunan deniz güçlerine ve BM’de Suriye için yapılacak müdahalelerde Rusya-Çin veto bloğuna karşı bu bölgeye güç sevk etmek zorunluluğunu hissetmişlerdir. 2012 yılında ABD USS John C. Stennis, İngiltere HMS Bulwark ve Fransa Charles De Gaulle uçak gemilerini bölgeye Esad rejimine karşı Özgür Suriye Ordusu temelinde muhalefete verilen desteği göstermek için yollamışlardır.[26] Ayrıca IŞİD ile mücadele temelinde ABD, Türkiye ile anlaşarak İncirlik Hava Üssü’nü kullanarak Suriye krizine müdahale etmek amacıyla 2015 yılında bölgeye-İncirlik’e 6 savaş uçağını, destek unsurlarını ve 300 civarı personelini göndererek mevcut kuvvetini 30 savaş uçağı civarına çıkarmıştır.[27] Bunun yanı sıra bölgede ABD kuvvetleri dışında etkinliği büyük olan ve direk rol oynayan Türkiye ile ordusunun varlığı bulunmaktadır. Dünya’nın en büyük ordularından birisine sahip olan Türkiye, aktif silahlı mücadeleye girmekten daha ziyade Suriye’de Esad muhaliflerini destekleyerek ve göçmenleri ülkesinde barındırarak hedefine ulaşmaya çalışmaktadır. IŞİD sonrası kuzey Suriye’de güvenli bölge oluşturularak göçmenlerin buraya yerleştirilmesi ve buraya Kürt güçlerinin girmesinin engellenmesi yönünde siyaset belirleyen Türkiye, aynı zamanda da Esad’ın devrilmesi gerekliliğini ısrarla vurgulamaktadır. Ancak müttefiki ABD ile bazı konularda ayrışan Türkiye, Kürt güçlerinin desteklenmesine itiraz ederken, Suriye’de Esad’ın gitmesi mi yoksa IŞİD’in yok edilmesi mi önceliğinin hangisinde olması gerekliliği konusunda da farklı düşünmektedir. Kim Kazanır? Tarih boyunca hiçbir savaşta piyadenin yani kara ordusunun ayak basmadığı bölge ele geçirilmiş veya kontrol altına alınmış kabul edilmemiştir. Ancak sadece kara ordusunun varlığı yeterli olmayıp bu orduyu destekleyen deniz ve hava unsurlarının varlığı ve büyüklüğü mücadeleyi direk olarak etkilemektedir. Bu veriler ışığında ve yukarıda belirttiğimiz güç dengeleri bağlamında Suriye’deki mücadeleyi değerlendirdiğimiz zaman Rusya bloğunun ön plana çıktığı ve büyük avantaja sahip olduğu görülmektedir. Gücünü kaybetmiş olsa da gerek İran ve Hizbullah’ın desteği gerekse de yerel güçlerin oluşturduğu USK’lerinin varlığı Suriye Kara Ordusu’nu söz konusu coğrafyada hem IŞİD’e hem de muhalif güçlere karşı büyük bir güç olarak ortaya çıkarmaktadır. Rusya’nın verdiği hava desteği ile ilerlemesine devam eden bu ordu krizin kazananı olma yolunda ilerlemektedir. Rusya’nın elini güçlendirmek amacıyla operasyonlarda, istihbaratın Suriye Ordusu tarafından verildiğini belirterek ABD ve Türkiye’nin desteklediği muhalif kanadı da vurması Esad ordusunun önünü ve etki alanını olabildiğince açmaktadır. Ancak Suriye’de IŞİD’in bertaraf edilmesi konusunda hem fikir iken IŞİD’in boşaltacağı alanların kim tarafından kontrol altına alınacağı anlaşmazlığı bulunmaktadır. Bu anlaşmazlık Suriye’de zaferin salt kara ordusu sahibi olanın değil politik gücünü en iyi kullananın etki yapacağı bir ortam doğurmaktadır. Bu açıdan değerlendirdiğimizde, Rusya politik olarak desteğini Esad güçleri tarafında kullanırken Suriye’de IŞİD’e karşı etkin savaşabilen tek güç olarak ortaya çıkan Kürt güçleri ile temas kurmaktan kaçınmamaktadır. YPG adı altında örgütlenen aslında PKK’nın bir uzantısı olan bu güçler ile tarihsel yani Sovyetler döneminden bağı olan Rusya, Suriye’nin kuzeyinde doğabilecek bir Kürt bölgesi için tedbirlerini almaya ve bağını kuvvetlendirmeye çalışmaktadır. ABD ise eldeki muhalif güçlerin gerek yetersizliği gerekse bölünmüşlüğü sebebiyle IŞİD’e karşı ve IŞİD sonrası için Esad’a karşı olarak Suriye kazanımları açısından Kürt güçlerinin varlığını ve desteklenmesini önemsemektedir. Bu yüzden Kürt güçlerine hem cephane yardımı yapmaya başlamıştır hem de teçhizat ve eğitim verebilmek için çeşitli tedbirler almaya başlamıştır. Bu tedbirlerin başında az sayıda olsa da özel kuvvetlerini Kürt nüfusunun olduğu bölgeye gönderme kararı almıştır. Küresel güçlerin buradaki politik hareketleri değerlendirilirken jeopolitik ve jeostratejik açıdan baktığımızda anahtar rolü üstlenen iki devlet daha ortaya çıkmaktadır; İran ve Türkiye. Çünkü Suudi Arabistan, bütün enerjisini Yemen’deki mücadeleye ayırmışken Suriye krizinde ancak politik desteğini aktarabilmektedir. İran, Şii örgütlenmesi oluşturarak bir blok halinde Rusya ile birlikte hareket ederek Esad’a destek vermektedir. Ancak Türkiye’nin gerek konumu gerekse de elindeki mülteci ve Sünni blok gücü Suriye’de etkisini daha fazla artırmaktadır. Türkiye, ABD ile paralel politikalar takip ederken, kendi güneyinde Kürt bölgesinin oluşmasına tamamen karşı çıkmakta ve PKK’nın YPG adı altında meşruiyet kazanmasını kabul etmemektedir. Buna karşı olduğunu ve sahip olduğu bir milyona yakın hazır askeri gücü ile de gerekirse güç kullanabileceğini belirtmesi Suriye’de mevcut durumları daha karmaşık hale getirmektedir. Bugün Suriye’de IŞİD ile mücadelede en çok eleştirilen ve en yavaş adımları attığı iddia edilen Türkiye, önceliğini Kürtlerin ilerlemesini ve kazanımlar elde etmesini engellemek ve Esad’ın devrilerek yerine destek verdiği unsurların geçmesi olarak belirlemiştir. Bu bağlamda özellikle kendi ülkesinde ve Irak’ta PKK terör örgütüne ardı ardına operasyonlar düzenleyerek yeniden güçlenmesini, Suriye’de etkinliğinin azalmasını ve iki ateş arasında (Suriye’de IŞİD diğer bölgelerde Türkiye) erimesini isteyen Türkiye, IŞİD’in boşaltacağı alanda bir güvenli bölge oluşturulmasını ve mültecilerin buraya yerleştirilmesini gerektiğini belirtmektedir. Ayrıca Türkiye, BM raporlarında da ortaya çıkan Kürtlerin etnik ayrımcılık yaparak kendileri dışındakileri göçe zorlaması ve bölgeyi Kürtleştirme çalışmasına dikkat çekmektedir. Irak’ta düştüğü hataya burada düşmemek için Suriye coğrafyasında bulunan 3,5 milyon civarındaki Türkmenlerin iç savaşta yaşadığı mağduriyetlerin önlenmesi önceliğini de barındıran Türkiye, bu amaçla sağladığı destek ile Suriye Türkmen Meclisi’nin kurulmasını sağlayarak uluslararası kamuoyunda dikkate alınmalarını sağlamaya çalışmaktadır ve güç kullanabileceğini özellikle belirtmektedir. Türkiye’nin stratejik konumu yanı sıra elindeki diğer güç mültecilerdir. Sınırları içerisinde 2 milyondan fazla mülteci barındıran ve bunu isterse Avrupa’ya aktarabilecek konuma sahip olması Türkiye’nin güvenli bölge oluşturulmasında elini güçlendirmektedir. Avrupa’nın göçmenler konusunda yaşadığı karmaşa, Türkiye’nin politikaları yanında yer almasına ve O’nun anlaşma yoluna gitmesine yol açmaktadır. Bütün bunların dışında Rusya ve Türkiye ilişkilerinde ise Rusya, Esad konusunda ısrarlı olsa da Türkiye ile ikili ilişkiler ve gerek enerji gerekse ticari ilişkileri açısında Kürt politikası yönünde ısrarcı olmasını engellemektedir. Türkiye’nin büyük oranda enerji bağımlılığının Rusya ve İran üzerinde olması, O’nun da Suriye’de Rusya’nın attığı her adıma cevap vermesini engellemektedir. Bütün bu karmaşık ilişkiler Soğuk Savaş dönemindeki gibi güç mücadelesinin yaşanmasını da engellememektedir. Her ne kadar ilişkiler karmaşık olsa da bloklar kendi çıkarları doğrultusunda hareket etmeye ve karşılıklı hamleler yapmaya devam etmektedir. Rusya’nın Türk Hava Sahası ihlali ile gelişen ve ABD ile Türkiye’nin Suriye’nin kuzeyinde uçuşa yasak bölge düşüncesini boşa çıkaran gelişme ile Rusya, bölgede güç olduğunu belirterek kendisi dışında gelişen süreçlere izin vermeyeceğini göstermiştir. Bu ihlal ile Türkiye ekseninde ABD ve NATO, Rusya’yı uyararak Türk Hava Sahası’nın NATO’nun hava sahası olduğunu belirtmiş ve NATO üyelerinin güvencesinin NATO olduğunu belirtmiştir. Bu tür girişimler ve cevaplar aslında Rusya’nın Ukrayna’da, Kırım’ı ilhakında ve Gürcistan’da ele geçirdiği üstünlüğünün Suriye’de benzerinin yaşanmasının engellenmek istenmesidir. Ayrıca NATO, gerek eski Sovyet bloğundaki üyeleri bünyesine katarak gerekse de Kuzey Afrika’daki ülkelerle yakın temasa geçerek Rusya’yı çevreleme politikasına devam ederken, Rusya’da Libya’da düştüğü durumun aynısına düşmek istemeyerek hızlı hareket ederek tedbir almak istemektedir. Bütün bu askeri girişimlerin dışında Suriye’de ki mücadelenin etkinliğini belirleyecek olan güç ise ekonomidir. Rusya’nın düşen petrol-enerji fiyatları doğrultusunda ve Ukrayna krizi ile gelişen Avrupa’nın uyguladığı ambargo ekonomisinin küçülmesine yol açmaktadır. Suriye’de sonuç almak isteyen Rusya, ekonomisindeki bu veriler ışığında hızla sonuç almak için tedbirler geliştirmeye mecburdur. Buna karşın, dünyada her ne kadar ekonomik durgunluk olsa da ekonomiye yön veren güçlerin büyük oranda NATO bünyesinde olması sürdürülebilir kriz aşamalarında veya uzun soluklu mücadelelerde, NATO’nun elini güçlendirmektedir. Sonuç olarak karmaşık ilişkilerin ve Soğuk Savaş benzeri atmosferin yaşandığı Suriye coğrafyasında, kazananın net olarak ortaya çıkabilecek bir durum henüz söz konusu olmamasına rağmen kaybedeni çok nettir. Kaybeden ise Suriye Halkı’dır. Yüz binlerce kişinin öldüğü milyonlarca kişinin ülkesinden kaçmak zorunda kaldığı bu coğrafyanın uzun yıllar boyunca kendisini toparlaması çok zor gözükmektedir. Söz konusu coğrafya da yaşana kriz, İslam dünyasında baş gösteren Sünni-Şii mücadelesini de derinleştirmekte bu da tüm İslam aleminin etkilenmesine yol açacak gelişmelere yön vermektedir. [1] Ishaan THAROOR, Why Russia is in Syria, www.washingtonpost.com/news/worldviews/wp/2015/09/11/why-russia-is-in-syria/ [2] Muhittin ATAMAN, Suriye’de İktidar Mücadelesi: Baas Rejimi, Toplumsal Talepler ve Uluslararası Toplumlar, SETA Rapor No: 6, Nisan 2012, ss.22. [3] Ishaan THAROOR, Why Russia is in Syria [4] Muhammet Musa BUDAK, İki Körfez Savaşı Çerçevesinde ABD – Suriye İlişkileri, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Uluslararası İlişkiler Anabilim Dalı, Ankara 2010, ss.14-15. [5] http://www.syriahr.com/en/2015/08/more-than-330000-people-die-while-about-13000000-wounded-and-displaced-since-the-beginning-of-syrian-revolution/ [6] Syria: The Story Of The Conflict, http://www.bbc.com/news/world-middle-east-26116868 [7] U.S.and Russian Air strikes in Syria Show Divergent Strategies, http://www.nytimes.com/interactive/2015/09/30/world/middleeast/syria-control-map-isis-rebelsairstrikes.html#compare-strikes [8] Guide to the Syrian Rebel, http://www.bbc.com/news/world-middle-east-24403003[9] What is ‘Islamic State’?, http://www.bbc.com/news/world-middle-east-29052144[10] Irak ve Suriye’deki gelişmelerin Türkiye’ye etkileri, Bilge Adamlar Kurulu Raporu, Rapor No:65, Bilgesam Yayınları, Ankara, Nisan 2015, ss.25. [11] Russia’s air force head denies reports on ‘lack’ of missiles in Syria, http://tass.ru/en/defense/834054 [12] Rusya’nın Suriye’deki hava gücü, http://www.aljazeera.com.tr/interaktif/rusyanin-suriyedeki-hava-gucu [13] Jonathan Marcus, Syria: What can Russia’s military do?, http://www.bbc.com/news/world-asia-34411477 [14] Michael Kofman, Russıa’s Arsenal In Syrıa: What Do We Know?, http://warontherocks.com/2015/10/russias-arsenal-in-syria-what-do-we-know/ [15] Kofman, Russıa’s Arsenal In Syrıa: What Do We Know? [16] Kofman, Russıa’s Arsenal In Syrıa: What Do We Know? [17]Joseph Holliday, The Assad Regime From Counterinsurgency To Civil War, http://www.understandingwar.org/sites/default/files/TheAssadRegime-web.pdf [18]Christopher Kazak, "An Army In All Corners"Assad Campaign Strategy In Syria, http://understandingwar.org/sites/default/files/An%20Army%20in%20All%20Corners%20by%20Chris%20Kozak%201.pdf [19] Christopher Kazak, "An Army In All Corners"Assad Campaign Strategy In Syria [20] Marisa Sullivan, Hezbollah in Syria, http://www.understandingwar.org/sites/default/files/Hezbollah_Sullivan_FINAL.pdf [21] Will Fulton, Joseph Holliday, Sam Wyer, Iranian Strategy In Syria, http://www.understandingwar.org/sites/default/files/IranianStrategyinSyria-1MAY.pdf [22] Christopher Kazak, "An Army In All Corners"Assad Campaign Strategy In Syria [23] http://www.infowars.com/iran-to-send-4000-troops-to-aid-president-assad-forces-in-syria/ [24]http://news.nationalpost.com/news/world/israel-middle-east/iran-sends-1500-troops-into-syria-to-join-hezbollah-and-prop-up-assad-taking-advantage-of-russian-air-cover [25] David S. Sorenson, US Options In Syria, http://www.strategicstudiesinstitute.army.mil/pubs/Parameters/issues/Autumn_2013/1_Sorenson.pdf [26] Michel Chossudovsky, The US-NATO War On Syria: Western Naval Forces Confront Russia Off The Syrian Costline?, http://www.globalresearch.ca/the-us-nato-war-on-syria-western-naval-forces-confront-russia-off-the-syrian-coastline/32079 [27] http://america.aljazeera.com/articles/2015/8/9/us-jets-personnel-arrive-at-turkish-base-for-isil-fight.html |
Kitap Eleştirisi : Devrimci Şiddet /// ISABELLA SOMMIER
| -Yazar Isabelle SOMMIER (2016), Çeviren: Işık ERGÜDEN, İstanbul: İletişim Yayınları, Sayfa Sayısı: 149.
Sorbonne Politika Araştırmaları Merkezi’nin 2002-2009 yılları arasında yöneticiliğini yapan Isabelle Sommıer, politik şiddet, terör ve toplumsal hareketler gibi alanlarda uzmanlaşarak çalışmalarını sürdürmekte olan bir sosyoloji profesörüdür. Sommıer, 1960’lı yıllar itibariyle dünyanın birçok yerinde ortaya çıkmış olan şiddet argümanından bahsetmektedir. Bu hali ile yazar, şiddet fikri ile silahlı mücadele olgusuna yönelen toplumsal hareketlerin bir şemasını ortaya koymaktadır. Bu toplumsal hareketleri inceleyen Sommıer, genel olarak, grupların ana hedefinin bulundukları ülkelerdeki mevcut düzeninin sorgulanması olduğunu tespit etmektedir. Ekonomik, siyasi ya da kültürel durumdan duyulan rahatsızlığa karşı bir tepkinin ortaya çıktığını, bu gruplar nezdinde açıklamaktadır. Sommıer, araştırmalarında mevcut düzene itirazı olanların çoğunlukla öğrenciler ya da işçi grupları olduğunu tespit etmiştir. Bu doğrultuda Sommıer’in amacı; sanayileşmiş toplumlarda ekonomik sebeplerden rahatsızlık duyan silahlı örgütlerin tarihçesini aktarmaktır. Fakat yazar bu örgütleri incelerken çıkış yerleri ve temel hedefleri açısında ABD, Japonya, Almanya, Fransa ve İtalya olarak ülkeleri sınırlı tutmuştur. Dünya’nın birçok farklı noktasında ortaya çıkan çeşitli grupları incelemesinin nedeni, bu örgütlerin ortaya çıkışı ile ileri sanayileşmiş demokratik kapitalist bir sisteme sahip ülkeler arasında bir bağlantı olduğunu varsaymasıdır. Temel hedefini ise, okuyucuları bu argüman üzerinden düşünmeye teşvik etmek olduğunu ifade etmektedir. Demokrasi yönünden gelişmiş ve ekonomik açıdan son derece zengin olarak vurguladığı bu ülkelerde, şiddet ve silahlı mücadele olgusunun ortaya çıkışının bu hali ile nasıl açıklanabileceği sorusu üzerinde durmaktadır. Kitap beş bölümden oluşmaktadır. Yazar ilk bölümde öncelikle şiddetin literatürde farklı ve birçok açıdan tanımlanarak kabul edildiğini vurgulamaktadır. Sosyologların ise bu doğrultuda 3 tür şiddeti birbirinden ayırarak olayları analiz ettiklerini belirtmektedir. 3 şiddet türünün içerisinde olan halk ayaklanmaları, komplo, politik cinayet ile mevcut iktidarı devirmeye yönelik olan iç savaşın birbirinden farklı olduğunu aktarmaktadır. Bu noktada Sommıer, şiddeti skolastik bir düşüncede incelemek yerine, onun mekânsal ve zamansal vurgularına dikkat ederek ideolojik bağlamları ile incelenmesinin gerektiğini ifade etmektedir. Kitabında ise şiddetin bir başka boyutu olan devrimci şiddeti bu ekseriyet bizlere aktarmaktadır. Kendisi de bu bağlamda şiddetin genellikle kabul görmüş olan tanımına (kişileri yaralamayı ya da mallara zarar vermeyi amaçlayan davranış şekli[1]) bağlı kalmaktadır. Bu noktadan yararlanarak politik şiddeti ise politik bir topluluğun içinde, politik bir rejime, aktörlerine ve bunlara rakip politik gruplara yönelik olarak yapılan her türlü kolektif saldırı olarak nitelendirmektedir. Bu hali ile şiddet, radikal toplumsal bir değişim ideolojisi olarak oluştuğu ve devlet iktidarına saldırmaya çalıştığı için ‘’devrimci’’dir şeklinde belirtmektedir. Yazar şiddet, politik şiddet ve kolektif şiddetin birbirlerinden olan ayrımlarını yaparak, şiddetin birçok türü içerisinden seçip ele aldığı devrimci şiddet argümanını ve farklılıklarını kendi ideolojisinden yola çıkarak tanımlamaktadır. Sommıer ilk bölümde 1968’de ortaya çıkan olayların tarih yazımında basite indirgenmiş masum öğrenci olayları olduğunu vurgulayanları ve 1968 isyanlarını bütünü ile terörizme indirgeyenleri eleştirmektedir. Yazara göre 1968, sadece 1968 kuşağı ve kendilerini bunu misyon edinmiş olanların tekelinde gelişmiş sıradan bir süreç değildir. Çünkü Sommier’a göre; örgütler, 1960’lı yıllarda kendi meşruiyet zeminlerini kurmak için devrimci duruşlarının şiddet mekanizmasını ortaya çıkarmıştır. Şiddetin bu doğrultuda soyut olarak meşrulaştırılmasının bütün grupların ortak özelliği olduğu vurgusunu yapmaktadır. Bu noktada Sommier, şiddeti teorik anlamda meşrulaştıran örgütlerin, hemen ardından bunu pratik meşrulaştırmaya da uygun bir zemin olarak hazırladıklarını aktarmaktadır. Yani yazar, sokak çatışmalarını, kamu güçlerine ya da polis karakollarına yönelik misilleme eylemlerini bir Robin Hood felsefesinin daha da ötesinde görmektedir. Sommıer bu noktada ortaya çıkan bu şiddet olgusunun da kademe kademe ilerlediğini ve zamansal olarak değiştiğini ve ardından silahlı mücadeleye ya da terör örgütüne döndüğünü aktarmaktadır. Her şeyin başladığı noktayı ne masume istekler silsilesi ne de bilinçli olarak yapılmış terör eylemleri olarak görmediğini ifade etmektedir. Bu nedenle Sommıer, 1968 tarihine Bernad Lacroix’in de kullandığı ‘’1968’li yıllar’’ ifadesini tercih etmekte ve böylece bu tarihi daha iyi analiz edeceğini söylemektedir. Yazar ikinci bölümde, 1960’lar için başlayan sürece ‘’Devrimci Bir Dönem mi?’’ sorusunu sorarak, bir yandan hızla politikleşen üniversite çevresinde yaşanan olayların kuluçka evresini, diğer yandan ise aşırı sol eylemcilik ile cereyan eden isyanın kuşaksal karakterini uluslararası bir bağlamda ele alarak aktarmaktadır. Sommier, uluslararası bağlamda 1960 yazında Amerikalı öğrencilerin başlatmış olduğu ve bir moda haline getirdikleri Küba Yolculuğundan bahsetmektedir. Bolivya’da öldürülen Che’nin bir süre sonra Amerika’dan Fransa’ya kadar birçok ülkede trajik ve romantik bir kahraman haline geldiğinden bahsetmektedir. İkinci olarak ise Mao Zedung’un Çin’de kültür devrimi ile başlatmış olduğu iktidarın bürokratikleşmesine karşı gençleri seferber edişi ve ardından bunun Lin Piao tarafından geliştirilen bir halk savaşı teorisine nasıl dönüşerek Sartre, Gavi ve Levy gibi yazarları etkileyip Fransa’da bir slogan haline geldiğinden bahsetmektedir. Üçüncü olarak uluslararası alanda Vietnam Savaşı’nın kesin olarak bir radikalleşme yaşattığını ve bunun ABD içerisindeki kampüslerde büyük yankılar uyandırdığını ifade etmektedir. Öğrencilerin ABD içerisinde orduya katılmayı protesto ederek, ırk ayrımcılığına karşı boykotlar ve özgürlük yürüyüşleri yaptığını belirtmektedir. Yine Japonya’da olayların başbakan Sato’nun Güneydoğu Asya’ya ziyareti sonrasında radikalleştiğini ve öğrencilerin bu ziyarete karşı örgütlenerek gösteriler yaptığını vurgulamaktadır. Bu hali ile yazar, öğrenci isyanlarını ABD, Japonya, Almanya, Fransa ve İtalya perspektifinden bizlere aktararak, isyanların temelindeki içerik ve taleplerin genellikle birbirine benzer olduğu vurgusunu yapmaktadır. Bu saptama ile Sommier, Anti Amerikancılık ve Vietnam’a desteği ve öğrencilerin eğitim ve tüketim toplumuna dönük olarak getirdikleri eleştirilerin öğrenci hareketlerinin sinir uçlarını oluşturduğunu aktarmaktadır. Bu uçların oluşması ortaya çıkan ‘’direniş’’, ‘’mücadele’’ vurgusunu Sommier incelemiş olduğu 1968 yıllarında öğrenciler ile devletlerin kolluk kuvvetleri arasında süregelen çatışmalara bağlamaktadır. Ardından bizlere aktardığı ‘’Aşırı Solun Gelişimi’’ kısmının bu bağlamını, ülkeler nezdinde incelemektedir. Amerika’daki SDS[2], Japonya’daki Zengakuren[3] Almanya’daki SDS, Fransa’da kurulmuş olan PSU[4] ve İtalya’daki İKP[5]’yı aşırı sol eğilimlerin yükselişi olarak değerlendiren yazar, buralarda meydana gelen eylemleri otonomi hareketi ile açıklayarak, otonomi hareketinin de kökeninde işçilik olgusunun var olduğunu ve hatta bunun da ötesinde bir örgütlenme tarzı şeklinde ortaya çıktığını aktarmaktadır. Yazar üniversitelerde meydana gelen olaylar ile aşırı sol içerisinde cereyan eden eylemleri öğrenciler ve işçi grupları üzerinden bu şekilde okumaktadır. Üçüncü bölüm olarak ifade edilen ‘’Radikelleşme Süreçlerin’de’’ yazar, baskı grupları olarak nitelendirmiş olduğu kolluk kuvvetleri ile toplumsal hareket örgütleri arasındaki ilişkileri incelemektedir. Yazara göre baskının oluşması ile birlikte örgütler nezdinde bir karşı hareket argümanı şekillenmektedir. Bu da radikal süreçlerinin başlamasında ve şiddetin artmasına olanak tanımaktadır. Almanya, İtalya, Japonya ve ABD’den örnekler veren yazar, örgüt mensuplarından öldürülen aktörlerin, bu gruplar tarafından simgeleştirildiğini ve dayanışma duygusunu kendi aralarında artırarak karşı şiddet eylemlerini meşrulaştıracakları politik bir imkan olarak değerlendiklerini ifade etmektedir. Devlet mekanizmasının artık onlar için bir rekabet aracı olmaktan çıkarak, bir düşman statüsüne geçtiğini belirtmektedir. Bu noktada, meşruiyet halini kaybetmek istemeyen devlet mekanizmasının da alacağı önlemlerin giderek sertleştiğini ve göstericilerin de yeni ve özel olarak tasarlamış oldukları şiddet taktiklerinin ortaya çıktığını belirtmektedir. Rekabetin ve karşılıklı etkilerin arttığını belirten yazar, belirli bir süre sonra bu örgütlerin faaliyetlerini artık yer altından örgütlenerek yapmaya başladığını aktarmaktadır. Dördüncü bölümde diğer bölümlerin argümanları ile desteklediği fikirler ile yazar, örgütlerin “Şiddet Stratejilerini” aktarmaktadır. Kendi stratejilerini belirli bir teoriye oturtan bu örgütlerden örnek veren yazar, Kızıl Tugayların Eylül 1970’de kendilerini şu şekilde ifade ettiğini aktarmaktadır: “Bizlerin referans aldığı nokta ML’nizm, Çin Kültür Devrimi ve metropollerde yürütülmekte olan işçi ve devrimci hareketin bilimsel geleneğidir.” Bu noktada Sommier, şiddet stratejilerinin çıkış noktasını, ideolojik bir yönelimden çok, bir şekilde karşı çıkış hareketi olarak gördüğünü beyan etmektedir. Çünkü yazar, şiddet stratejilerinin türlerini anlattığı bu bölümde, örgütlerin yapmış oldukları şiddet eylemleri üzerinden propagandalar yaptıklarını ve ardından da şehir gerillası fikirleri ile direniş fikrini birleştirdiklerini anlatmaktadır. ABD’de WUO’nun Amerikan subaylarına dönük olarak yaptığı suikastlar, Japonya’da Birleşik Kızıl Ordu’nun tanınmış kişileri kaçırarak finans merkezlerini bombalaması, Fransa’da Doğrudan Eylem grubunun anti nükleer mücadele olarak yaptıkları silahlı eylemleri bu döngüde değerlendirilmektedir. Sommier, burada Japon Kızıl Ordusuna özel bir parantez açıp, eylemlerinin direk olarak onların manifestosundan alıntı yaparak, amaçlarının ’’tekelci kapitalizm ile Amerikan emperyalizme yönelik olduğu’’ vurgusunu yapmaktadır. Böylece tekrardan, teorinin asla teoriden oluşmadığını, şiddet eylemlerinin artık örgütlerce ulus aşırı bir boyuta ulaştığını belirtmektedir. Isabelle Sommier beşinci bölüm olarak belirttiği ‘’Bir Döngünün Sonu’’ bölümü ile kitabını bitirmektedir. Ama burada sona eren olgunun sadece 1960’lı yıllar ile ortaya çıkan döngü olduğunu, bu durumda grupların yaptıkları eylemlerin bir sonu olmadığını ifade etmektedir. Çünkü 2000’lere gelindiğinde dahi, hala bu örgütlerin ya da uzantılarının eylemlerine devam ettiklerini aktarmaktadır. Bu yönü ile devam eden bu terörist eylemlere karşı ise ABD, Japonya, Fransa, Almanya ve İtalya’nın nasıl anti-terörist politikalar ürettiklerini açıklamaktadır. Sommıer, uluslararası güvenlik açısından da önem taşımakta olan bu politikaların ortak noktasını, ülke içerisindeki polis kuvvetlerinin niteliğinin ve niceliğinin artırılması ile daha çok bastırılmaya çalışıldığını ifade etmektedir. Yazar burada hapis cezaları, tecrit, kamu görevinde bulunamama, telefon ile dinleme gibi ağır hükümleri hemen hemen bu 5 ülkenin de yaptığına dikkat çekmektedir. Artık ülkelerin silahlı çete kavramı yerine terörizm ifadesini kullandığını söylemektedir. Son olarak ‘’Silahlara Veda’’ kısmı ile örgütler içerisinde zamanla oluşan çözülmeleri ve ardından yaşanan dağılmalarının anlatıldığı bir bölüm ile Sommıer kitabını bitirmektedir. Özetle Sommıer, 1960’lı yıllarda başlamış bir politikleşmeyi, silahlı mücadele ve terör eylemlerine kadar götürmüş olan grupların tarihini vererek bizlere aktarmıştır. Bu hali ile yazar, belirtilen 5 ülke içerisinde gelişen eylemlerin ve eylemcilerin ortak birçok noktasını saptayarak, bunları verili argümanlar ile temellendirmiştir. Sommier bu noktada, 1989 yılında yıkılan SSCB’nin ardından Marksist referanslara dayalı örgütlerin artık önemlerini kaybettikleri vurgusunu yapmaktadır. Ortaya çıkan yeni retoriğin ise kimlik ve din ekseriyetine dayalı hareketler olduğunu açıklamaktadır. Sommier bu hareketlerin de özellikle Ortadoğu ve Asya’da ortaya çıktığını belirtirmiştir. Bu yüzden bu bölgelerde ortaya çıkan şiddet eylemlerini burada değerlendirdiği 5 ülkedeki şiddet türünden farklı olduğunu aktarmıştır. O yüzden de çalışmanın sınırlarını anlatırken, temel argümanını bu 5 ülke ile sınırladığını yinelemektedir. Sommier’ın bu kitabı, 1968’li yılları anlamak ve aktarmak açısından bol verili bir kaynakça sunmasa da resmi 1968 kuşağı tarihinden farklı bir izlenimle devrimin aynı zamanda nasıl bir şiddet türü haline gelerek, terör eylemlerine nasıl dönüştüğü hususunda okuyucuları aydınlanmaktadır. Politik hedeflerin sadece hedef olmadığı, teorinin ise sadece teoride kalmadığı bu 5 ülkede, pratikte şiddet ve eylemleri, hem ülkelerdeki hükümetler ve devlet aygıtları hem de bu örgütler nezdinde ortaya çıkarak her seferinde meşru bir zemin arama çabalarına girmiştir. Bu yüzden Sommıer’ın kitabı, devrimci şiddetin bir yönünü anlamak için araştırmacılarına kaynak teşkil edecek önemli bir eser olarak görülebilir. *Çankaya Üniversitesi Siyaset Bilimi, Bilkent Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Bölümü. [1] Ted R.Gurr ve Hugh D.Grahan, Violence in America, (New York: Signet Books,1969),s.XVII. [2] SDS:Student for a Democratic Society [3] Zengakuren:Japon Özerk Öğrenci Dernekleri Federasyonu [4] PSU:Birleşik Sosyalist Parti [5] İKP:İtalya Komunist Partisi |
ORTADOĞU DOSYASI : New York Times Ortadoğu’nun sınırlarını yeniden çizdi; Türkiye’yi böldü
ABD’li New York Times gazetesi, dönemin ABD Başkanı tarafından hazırlanan ve bugünkü Ortadoğu sınırlarını büyük ölçüde belirleyen Syket-Picot’nun alternatifi bir harita yayınlayarak okuyucularına sordu: Farklı sınırlar Ortadoğu’yu kurtarabilir mi?
New York Times gazetesi, Osmanlı topraklarının paylaşılmasını öngören ve tüm taraflarla imzalanan Sykes-Picot Anlaşması’nın 100. yıldönümünde arşivinden yeni bir harita çıkardı. Haritalar ise İngiltere ve Fransa’nın hazırladığı Sykes-Picot’un alternatifleri. Dönemin İtilaf Devletleri’nin çıkarlarını yansıtan haritalarda, Batı’nın “Böl, parçala, yönet” taktiğinin 100 yıl sonra dahi ‘hortladığı’ görülüyor.
ORTADOĞU HARİTASI BU ŞEKİLDE ÇİZİLSEYDİ…
Haberde dönemin ABD Başkanı Woodrow Wilson tarafından hazırlatılan haritayla birlikte,”1920’lerde sınırlar bu şekilde çizilseydi Ortadoğu kurtarılabilir miydi?” sorusu da yer alıyor.
Wilson tarafından işadamı Charles Crane ve din bilimci Henry King’e talimat verilmesinin ardından çizilen haritada, Osmanlı’nın Constantinopolitan State, Smyrna, Kürdistan, Ermenistan, Mezopotamya, Suriye ve Türkiye olarak parçalara ayrıldığı görülüyor.
1-1916 yılında fiili durum haritadaki gibiydi
2-Kral Faysal’ın hayali Büyük Arabistan Krallığı’ydı
3-Fransızların 100 yıl önce savunduğu harita bugün Suriye İç Savaşı’yla neredeyse aynı noktaya geldi
4-Ve tartışmalara yol açan o harita. Özerk İzmir, Uluslararası İstanbul Devleti, Türkiye, Ermenistan, Kürdistan…
Haftasonu şehitlerine üzülen; Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın kızı Sümeyye’nin tartışmalı nikahına odaklanan; Beşiktaş’ın şampiyonluğuna ve Fenerbahçe’nin Euroleague heyecanına kilitlenen Türk halkı ise, New York Times’ın Cumartesi günü yayınladığı bu haritaya tepkisiz kalmadı. Sosyal medya üzerinde İngilizce ve Türkçe olarak tepkilerini dile getiren Türk kullanıcılar, Türkiye’nin 7 parçaya ayrılmış görüntüsünü eleştirdi.
İLETEN : RENAN RİZVANOĞLU BEYE TEŞEKKÜRLER.
DUYURU : AKTİF PAYLAŞIM YAPILAN FACEBOOK HESAPLARIMIZ, SAYFALARIMIZ VE GRUPLARIMIZIN LİSTESİ AŞAĞIDA DIR
ÖZEL BÜRO FACEBOOK GRUBUNDA HANGİ PAYLAŞIMLAR YAPILACAK ?
ÖZEL BÜRO İSTİHBARAT GRUBU resmi Facebook grubu hesaplarıdır.
Türkiye’nin internette bulunan en büyük GÜVENLİK grubuyuz.
İstihbarat, haber, güncel siyaset konularının paylaşıldığı Linkedi Grubumuza, MAIL GRUBU’muza ve BLOG’umuza bekliyoruz.
Bu platformda, Türkiye ve Dünya Gündemine ilişkin mevzuları, Ergenekon Balyoz, İnternet Andıcı gibi yerel davaları, Çeşitli lokal ve uluslararası siyasi meseleleri, MİT, MOSSAD, CIA, BND, FSB, Muhaberat, SAVAMA gibi gizli servislerin basında yer almış haberlerini, Farklı farklı Komplo Teorilerini, Türk ve Dünya Tarihi ile ilgili önemli makaleleri ,Birbirinden eğlenceli ve komik video, resim, karikatür ve fıkra’ları, HAARP, Zihin Kontrolü, İlluminati, Reenkarnasyon, UFO’lar gibi gizem dolu ama merak edilen konuları, Çeşitli konularda ANKET’leri, Milli meselelere ilişkin Kampanyaları, paylaşıyoruz.
Bize ayrıca şahit olduğunuz yada duyumunuz olan tüm suç konularında ihbarda bulunabilirsiniz. İhbarlarınız hemen işleme sokularak gerekli adli ve emniyet tedbirleri ivedi olarak alınacaktır.
Detaylı bilgi için :
http://www.ozelburoistihbarat.com ve http://www.ozel-buro-istihbarat.com
Keyifli paylaşımlar,
ÖZEL BÜRO İSTİHBARAT GRUBU
AKTİF PAYLAŞIM YAPILAN FACEBOOK SAYFALARIMIZ & GRUPLARIMIZ
https://www.facebook.com/ozelburoturkiye – Erkut Ersoy İstihbarat Uzmanı (Admin : Eşref Kuşçuoğlu) (FACEBOOK SAYFAMIZ)
https://www.facebook.com/specialbureautr – ÖZEL BÜRO (Admin : Eşref Kuşçuoğlu) (FACEBOOK SAYFAMIZ)
https://www.facebook.com/ozel.buro.istihbarat – EŞREF KUŞÇUOĞLU (FACEBOOK SAYFAMIZ)
https://www.facebook.com/groups/ozelburo – (ÖZEL BÜRO FACEBOOK GRUBU)
https://www.facebook.com/groups/mkultra.telegram – ÖZEL BÜRO MK ULTRA & TELEGRAM (ÖZEL BÜRO FACEBOOK GRUBU)
https://www.facebook.com/ozel.buro.istihbarat.turkiye – Erkut Ersoy (Özel Büro İstihbarat Grubu) (FACEBOOK SAYFAMIZ)
https://www.facebook.com/groups/ozel.buro.turkiye – (ÖZEL BÜRO FACEBOOK GRUBU)
İstihbarat ve Analiz Türkiye 
Son Yorumlar