TARİH : TÜRK MİTOLOJİSİ’NDE “KARTAL”

PERTEV N. BORATAV Sözcük anlamı: “karakuş”; Karakuş, bürküt/bürgüt Türkler tarafından kartala eş anlamlı kullanılan sözcüklerdir. Si­birya halklarında muhteşem bir yeri olan bu kuş, Kaşgârlı Mahmud tarafından “Karakuş Yılduz” olarak Yunan mito­lojisindeki Jüpiter karakterli kartalını andıran Jüpiter geze­geninin belgesi olarak anılır. Uluslararası katalogda (AaTh) 301 numaralı masal türünün genişletilmiş bir yorumu olan Kırgız kahramanlık şiiri “Er- Töştük”te olduğu gibi, aynı masalın bazı Anadolu yorumla­rında da (TTV No.72), öbür dünyanın kahramanını yeryü­züne getiren kuş bir kartala benzetilir. Bir Anadolu halk türküsünde -bir mitolojik yaratığı veya basit bir poetik resmi hatırlatan- bu kuştan şöyle bahsedilir: “Yüksek dağın zirvesinde haşmetli kartal yeryüzünü kap­ lamak üzere kanatlarını açtı.” Kartal, Oğuz boylarının kuş amblemlerinden (eski Türkçede: ongon) biriydi: bunu, Raşid-ad-Din Fadallah’ın Ay Han’ın dört anlatımından ve Abu’l-Gazi Bahadır Han’ın Gün Han’ın devamı olan Salur boyu aktarımlarından anlı­yoruz. Salurlar ve hanları Kazan Han için yazıldığı düşü­nülen Dede Korkut kitabında, Oğuzların bu kuş için duy­dukları saygının bir kanıtı olarak anlaşılması gereken, “ala­ca benekli kartalın faziletlerini taşıyan kişiler” anlamında kahramanlar için çoğunlukla “Çal Karakuş erdemlü” ifadesi kullanılır. Türk Mitolojisi, Pertev N. Boratav, BilgeSu Yayıncılık, 1.Baskı, 2012, S 83-84

Etiketlendi:KARTAL, MİTOLOJİ, TARİH, TÜRK